Zahvaljujući problematičnim odredbama ugovora o prodaji uglja između Elektroprivrede Crne Gore (EPCG) i Rudnika uglja Pljevlja, koji je zaključen neposredno nakon ulaska A2A u vlasništvo obje kompanije, EPCG je pljevaljskom rudniku po osnovu kazni za manju isporuku uglja u 2010., 2011. i 2013. godini isplatila čak dva miliona eura, pokazuje dokumentacija koja je u posjedu Istraživačkog centra MANS-a.
Italijanska A2A je 2009. godine kupila akcije u Rudniku uglja i postala njegov pojedinačno najveći akcionar, država je ostala drugi najveći vlasnik, dok je treći najveći vlasnik brat bivšeg premijera Aco Đukanović. Iste godine A2A je dokapitalizovala EPCG i dobila pravo da u petogodišnjem roku njom upravlja, a država je zadržala većinsko vlasništvo u energetskoj kompaniji.
Prvi ugovor o prodaji uglja za potrebe rada Termoelektrane u Pljevljima, a nakon ulaska italijanskog partnera u dvije kompanije, zaključen je krajem 2009. i sadržao je odredbu o plaćanju kazne ukoliko kupac ili prodavac ne izvršavaju obaveze shodno mjesečno utvrđenoj dinamici isporuke uglja. Mjesečna dinamika isporuke uglja je predviđala količine koje je Rudnik trebalo da isporuči, a EPCG da preuzme. Kazna za EPCG u slučaju da ne potroši ugovorenu količinu je iznosila 50 odsto od prosječne vrijednosti cijene tone uglja.
Rudnik uglja je već 2010. godine ispostavio fakture EPCG za naplatu ugovorne kazne u iznosu od 670 hiljada eura po osnovu manje isporuke uglja u periodu od januara do marta, te u maju te godine. Zvanična dokumenta EPCG pokazuju da je Termoelektrana bila u planskom zastoju 42 dana, ali i da pod obrazloženjem „ispada iz sistema“ nije radila dodatnih 24 dana. Međutim, planski zastoj TE je Energetskim bilansom za 2010. Bio predviđen u trajanju od 20 dana u maju mjesecu.
U narednoj 2011. godini Rudnik je fakturisao račun za kaznu od 73 hiljade eura zbog manje potrošenog uglja u maju te godine, upravo u mjesecu za koji je Energetskim bilansom bio projektovan redovni remont Termoelektrane (od 1. do 31. maja). Zvanični podaci EPCG pokazuju da je ona u planskom zastoju te 2011. bila 35 dana, a zbog „ispada iz sistema“ njen rad je zaustavljen na dodatnih 10 dana. U toj godini nije zabilježena ogromna proizvodnja struje iz velikih hidroelektrana EPCG.
Konačno, najveća novčana kazna od 1,2 miliona eura bila je fakturisana za 2013. godinu, odnosno ticala se manje isporuke uglja u aprilu, maju, junu i krajem te godine. Energetskim bilansom je redovni remont bio takođe planiran za maj, a redovna zimska njega poslednje sedmice u novembru. Međutim, podaci EPCG navode da je u 2013. Termoelektrana bila u planskom zastoju 39 dana, a neplanski, odnosno zbog „produženog remonta i zbog ispada“ bila je van pogona 26,5 dana.
Sa druge strane, zanimljivo je da su se takozvani „ispadi iz energetskog sistema i produženi remonti“ dešavali u periodu kada su, zbog povoljne hidrološke situacije, hidroelektrane EPCG „Piva“ i „Perućica“ obarale rekorde proizvodnje struje, što otvara prostor za sumnju da je TE „skidana sa mreže“ što je uzrokovalo plaćanje kazni u milionskom iznosu.
U narednoj 2014. godini EPCG i Rudnik uglja su potpisali novi ugovor o prodaji uglja i njim je izmijenjena odredba o ugovornoj kazni, na način što je propisano da se ugovorne strane oslobađaju odgovornosti ukoliko je do neizvršenja obaveza došlo usljed dejstva više sile ili drugih opravdanih razloga. Pod opravdanim razlozima se smatraju „veći kvarovi i havarije ključnih postrojenja i opreme usljed kojih je došlo do zastoja uglja ili električne energije duže od dva dana“.
Prema raspoložim podacima, ugovorne kazne nijesu naplaćivane u 2014. i 2015. godini MANS ne raspolaže podacima da li je EPCG u prošloj godini plaćala penale zbog manje isporuke uglja.
Od ukupne kazne PDV 300 hiljada
Zvanična dokumentacija pokazuje da je, od ukupno dva miliona eura, koliko je EPCG platila Rudniku uglja po osnovu kazni za manju isporuku uglja, PDV oko 300 hiljada eura.
EPCG je po osnovu dostavljenih faktura Rudniku isplate izvršila u 2010. godini i to blizu pola miliona eura, u 2011. je platila oko 260 hiljada, 2013. je isplatila 670 hiljada, a početkom 2014. oko 586 hiljada eura.
Ines Mrdović
Koordinator Istraživačkog centra MANS-a
