U maloj zemlji kakva je Crna Gora, sa svega 630 hiljada stanovnika, državi u kojoj se vlast nije promijenila pune tri decenije i koju opisuju kao „zarobljenu“, a što je ilustracija sistemske korupcije i snažnog uticaja privatnih interesa na donošenje odluka1, vrijednost javnih nabavki je u 2017. godini dostigla sumu od pola milijarde eura.
Taj podatak dovoljno govori koliko postoji ogroman prostor za koruptivne radnje u ovoj oblasti, koja se i inače prepoznaje kao jedna od najosjetljivijih na zloupotrebe, pa bi zbog toga transparentnost, konkurentnost i mehanizmi kontrole postupaka javnih nabavki morali biti na znatno većem nivou, nego što oni jesu.
U okviru pregovora o pristupanju Evropskoj Uniji, Država Crna Gora je otvorila poglavlje o javnim nabavkama još krajem 2013. godine. Tada se obavezala da će u svoje nacionalno zakonodavstvo unijeti standarde iz direktiva Evropske Unije, ali sa tim zadacima značajno kasni. Naime, Crna Gora ne samo da još nije usvojila novi zakon o javnim nabavkama, koji bi u potpunosti pratio pravnu tekovinu Evropske Unije, a takođe značajno kasni i sa početkom primjene sistema elektronskih nabavki, već je sredinom 2017. godine Vlada naprasno izmijenila postojeći zakon, koji predstavlja korak unazad u ispunjavanju obaveza iz evropske agende.
Izmjenama Zakona o javnim nabavkama je urušena ukupna transparentnost i konkurentnost postupaka javnih nabavki, kao i mehanizmi kontrole, pa je Evropska komisija u najnovijem Izvještaju o napretku Crne Gore izrazila zabrinutost i ocijenila da je uticaj antikorupcijskih mjera ograničen, te da provjera cjelokupnog sistema javnih nabavki ostaje razlog za zabrinutost.
U Crnoj Gori već godinama nema konkretnih rezultata u borbi protiv korupcije u javnim nabavkama, a njen sistem nabavki hronično pati od brojnih zakonskih, kadrovskih i tehničkih nedostataka, uprkos tome što se njen Zakon o javnim nabavkama zasniva na nekim od osnovnih načela prisutnih i u evropskoj praksi, poput ekonomičnosti i efikasnosti upotrebe javnih sredstava, konkurentnosti, ravnopravnosti ili transparentnosti. I dalje su prisutni nedostaci u planiranju javnih nabavki na pravilan način, često se nabavljaju robe i usluge koje ne opravdavaju svrsishodnost, tehničke specifikacije se nerijetko prilagođavaju na način da favorizuju pojedine ponuđače, ugovori se mijenjaju zaključenjem aneksa nakon njihovog potpisivanja, a praćenje njihovog sprovođenja gotovo da u potpunosti izostaje. O svemu ovome više je prikazano u Shadow reportima o javnim nabavkama u Crnoj Gori u prethodnim godinama.
Stoga se ovaj Shadow report o javnim nabavkama za 2017. godinu fokusira na problematične odredbe izmijenjenog Zakona o javnim nabavkama iz iste godine i one su uglavnom prikazane kroz pojedinačne primjere iz praksi, koji otvaraju pitanje stvarnih motiva Vlade da izmijeni pojedina zakonska rješenja. Dio Shadow reporta je posvećen nedovoljnim kapacitetima za borbu protiv korupcije u oblasti javnih nabavki, kao i dodatno narušenoj transparentnosti javnih nabavki, koja je u značajnoj mjeri pogoršana odbijanjem državnih organa ili državnih kompanija da objave dokumentaciju u vezi pojedinih nabavki. Shadow report sadrži takođe i preporuke za unapređenje zakonskih rješenja u crnogorskom sistemu javnih nabavki.
- Kompletan izvještaj možete preuzeti OVDJE (PDF)
