U sklopu projekta “Imaš pravo da znaš”, koji finansira Evropska Unija, posredstvom Delegacije Evropske Unije u Crnoj Gori, a koji implementira Mreža za Afirmaciju Nevladinog Sektora – MANS, vrši se mjerenje kapaciteta nacionalnih i lokalnih institucija za primjenu Zakona o slobodnom pristupu informacijama. Projekat ima za cilj da objektivno ocijeni kako mogućnosti, a tako samu volju institucija za primjenu zakona, odnosno pružanja osnovnih informacija koje se tiču njihovih nadležnosti, trošenja budžetskih sredstava, ljudskih i administrativnih kapaciteta, te mnogih drugih aspekata njihovog rada. Cilj projekta je da ukaže na propuste institucija u primjeni zakona i podstakne njihovo otklanjanje, odnosno ukaže na institucije sa dobrom praksom, koje mogu poslužiti kao pozitivan primjer ostalima.
Projekat “Imaš pravo da znaš” se sastoji iz tri faze, od kojih se u svakoj vrši monitoring kapaciteta za primjenu zakona najznačajnijih nacionalnih, te lokalnih institucija iz najvećih crnogorskih opština. U prvoj fazi projekta posmatrane su 33 institucije i to 10 nacionalnih i 23 lokalne iz četiri crnogorske opštine.
Posmatranim institucijama upućeno je 50 zahtjeva za informacijama. Mjerena su sva postupanja institucija u odnosu na primljene zahtjeve, vrijeme koje im je bilo potrebno da dostave odgovor, te da li je pristup informaciji omogućen u prvostepenom postupku ili su institucije dostavile odgovor tek nakon upućene žalbe ili tužbe Upravnom sudu. U zavisnosti od prirode odgovora, trajanja postupka, te ostalih faktora, izvršeno je rangiranje institucija sa najviše i najmanje kapaciteta u pogledu primjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama.
Nacionalne institucije koje su u prvoj fazi projekta pokazale da posjeduju najviše kapaciteta za primjenu zakona su Skupština Crne Gore, Sudski savjet i Ministarstvo finansija, a sa druge strane, nacionalne institucije sa najmanje pokazanih kapaciteta za primjenu zakona su Ministarstvo održivog razvoja i turizma, Ministarstvo odbrane i Ministarstvo ekonomije.
Što se tiče institucija lokalne uprave, u prvoj fazi projekta, izdvojile su se sljedeće institucije koje su pokazale da imaju najviše kapaciteta za primjenu zakona: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora Glavnog Grada Podgorice, Glavni administrator Opštine Budva i Komunalna policija Podgorice. Lokalne institucije koje su u prvoj fazi zabilježile najmanje kapaciteta za primjenu Zakona o slobodnom pristupu informacijama su: Sekretarijat za finansije i ekonomski razvoj Opštine Herceg-Novi, Kabinet Predsjednika Opštine Herceg-Novi i Sekretarijat za ekonomiju i finansije Opštine Bar.
Istraživanje je pokazalo da većini institucija i dalje nedostaje volja da slobodan pristup informacijama prihvate kao neophodnost za stvaranje demokatskog i otvorenog društva. Nadležni organi imaju tendenciju da upućene zahtjeve posmatraju kao suvišno miješanje u njihov rad, prije nego li kao potrebu društveno angažovanog građanina da ima informacije o organu vlasti koji se finansira iz budžeta. U prilog tome ide i činjenica da je mnogim institucijama i dalje potrebna drugostepena ili sudska odluka da odgovore na zahtjev za informacijama. Ovakvo ponašanje institucija, pored toga što nepotrebno usložnjava administrative procedure i povećava troškove postupanja, uveliko obeshrabruje građane da koriste Zakon o slobodnom pristupu informacijama.
Kompletno istraživanje opisano je u prvom Izvještaju o kapacitetima institucija za primjenu zakona o slobodnom pristupu informacijama, koji je objavljen na MANS-ovom web sajtu.
Radovan Terzić
koordinator pravnog programa
