Istraživački centar je došao u posjed podataka koji potvrđuju sumnje da je Ministarstvo zdravlja 2011. godine nezakonito, odnosno uz kršenje tenderske procedure dodijelilo podgoričkoj kompaniji „Ekomedika“ petnaestogodišnji monopol na obradu opasnog medicinskog otpada, što je posao koji već sada podgoričkoj firmi godišnje donosi prihod od gotovo milion eura.
Opasni medicinski otpad je visokog rizika po zdravlje ljudi i životnu sredinu, pa je Vlada Crne Gore u februaru 2010. godine usvojila Koncesioni elaborat za upravljanje medicinskim otpadom, kojim je godišnja količina opasnog otpada u Kliničkom centru Crne Gore, opštim i specijalnim bolnicama i domovima zdravlja u zemlji procijenjena na 654 tone.
Koncesioni elaborat predviđao je ugradnju opreme u osam zdravstvenih ustanova u Podgorici, Pljevljima, Nikšiću, Kotoru, Cetinju, Bijelom Polju, Beranama i Baru. Tenderska procedura za dodjelu koncesije pokrenuta je mjesec kasnije, tj u martu 2010, a od budućeg koncesionara je traženo da u prvoj fazi u opremu i građevinske radove investira 2,9 miliona, a poslije osam godina dodatnih 2,7 miliona.
Na tenderu je kao najpovoljnija izabrana ponuda konzorcijuma kojeg su činili „Ekomedika“ i italijanska kompanija „OMP eco“, koja je imala iskustvo u upravljanju medicinskim otpadom.
Osnivač firme „Ekomedika“ je slovenačka kompanija „Imo rent“, vlasnika Stana Polaniča, koja ima samo jednog zaposlenog i ne bavi se preradom medicinskog otpada. Slovenac Polanič je istovremeno osnivač firme „Imo real“ u kojoj zajedničko vlasništvo ima sa podgoričkom kompanijom „Proinvest“, slovenačkom firmom „3R inžinjering“ i još nekoliko slovenačkih državljana.
Jedan od osnivača firme „Proinvest“ sa 50 odsto kapitala je akcionarsko društvo „Industriaimport – Industriaimpex“ iz Podgorice, u kojoj Sreten Đikanović i Janko Radunović imaju većinsko vlasništvo, odnosno oko 67 odsto vlasništva. Prema podacima iz Registra zaloga, Đikanović i Radunović su kod Hipotekarne banke založili sve akcije koje posjeduju u „Industriaimportu – Industriaimpeksu“.
Upravo se firma „Industriimport – Industriaimpex“ u potpunosti ili djelimično pojavljuje kao osnivač još 12 firmi u Crnoj Gori, uključujući firmu „Farmegra“, koja od Fonda za zdravstveno osiguranje svake godine dobija milionske poslove za nabavku lijekova.
Pored toga, zvanična dokumentacija koja se odnosi na tendersku proceduru davanja koncesije za preradu medicinskog otpada iz 2010. godine, koju je sprovelo Ministarstvo zdravlja na čijem je čelu tada bio ministar Miodrag Radunović, pokazuje da konzorcijum „Ekomedika“ i „OMP eco“ nije ispunio sve tražene uslove, zbog čega je njegova ponuda morala da bude odbačena kao neispravna.
Kao jedan od dokaza za učešće na tenderu „Ekomedika“ je dostavila izvod iz registra Zavoda za statistiku Crne Gore o razvrstavanju privrednog društva sa djelatnostima koji se odnosio na drugu firmu, odnosno na „Proinvest“. Ova povezana firma se u tom periodu nalazila na istoj adresi kao i „Ekomedika“, tj na adresi Bulevar Svetog Petra Cetinjskog 1A/VII.
Takođe, uslovima tendera je kao jedan od dokaza finansijske sposobnosti tražen izvještaj o knjigovodstvenom stanju i finansijskoj poziciji investitora ili svake strane u zajedničkom poduhvatu, kao što su računi dobitka i gubitka, knjigovodstveni bilansi i izvještaji revizora za proteklu godinu. „Ekomedika“ je dostavila izjavu u kojoj navodi da je osnovana 2010. godine i da ne posjeduje finansijske izvještaje, što je Ministarstvo zdravlja prihvatilo i time prekršilo tendersku proceduru.
Ugovor o koncesiji na 15 godina je zaključen u junu 2011. godine, a „Ekomedika“ se obavezala da će u istoj godini staviti u funkciju pogone u Podgorici i Beranama, a u 2014. godini u Baru i Nikšiću, dok će realizacija projekta na ostalim lokacijama zavisiti od realnih potreba i ekonomičnosti koncesije.
Zbog problema u dobijanju potrebnih dozvola za rad „Ekomedika“ je kasnila da početkom realizacije ugovora i sa obradom medicinskog otpada startovala je tek u martu 2013. godine, dok su u 2015. godini objekti za preradu otpada postojali samo u Podgorici i Beranama.
Ugovorom je neto cijena obrade otpada za količine do 654 tona godišnje utvrđena na 1,85 EUR po kilogramu, ali nije poznato koji parametri su korišćeni za utvrđivanje te cijene. Takođe, definisana je i nezakonita odredba kojom „Ekomedika“ u slučaju promjene zakona ili propisa, kojima se za nju uvode dodatne obaveze, ima pravo da traži primjenu povoljnijeg propisa.
Pored toga, iako se ugovor odnosi na otpad iz javnih zdravstvenih ustanova, njime se definiše da koncesionar mora za potrebe privatnih zdravstvenih ustanova i trećih lica vršiti usluge obrade otpada i sa tim subjektima zaključivati posebne ugovore. Ta odredba nije postojala u Nacrtu ugovora o koncesiji i naknadno je dogovorena, a očito je da se njom daje mogućnost dodatne zarade koncesionaru i omogućava mu se monopol nad obradom medicinskog otpada u zemlji.
Prema podacima Fonda za zdravstveno osiguranje, „Ekomedika“ je u 2013. godini obradila oko 56,8 tona otpada iz 12 javnih zdravstvenih ustanova i po tom osnovu fakturisala nepunih 125 hiljada eura. U 2014. je preradila 351 tonu otpada iz 30 javnih zdravstvenih ustanova i fakturisala 780 hiljada eura, dok je u prošloj godini obradila 418 tona otpada iz 31 javne zdravstvene ustanove i fakturisala 920 hiljada eura.
Prema dokumentaciji Istraživačkog centra MANS-a, sredinom prošle godine Fond za zdravstveno osiguranje tražio je od Ministarstva zdravlja da razmotri mogućnost sniženja cijene obrade medicinskog otpada kako bi se smanjili izdaci. Nije poznato da li se u međuvremenu nešto dogodilo s tim u vezi.
Kada je u pitanju koncesiona naknada, ona je utvrđena u iznosu od tri odsto od ostvarenog prihoda. Prema informacijama Poreske uprave, koje je prikupio Istraživački centar MANS-a, od 2011. godine do maja 2015. godine, po osnovu koncesionih naknada „Ekomedika“ je imala samo jednu uplatu, na dan 26. decembar 2014. godine, i to u iznosu od 3,7 hiljada eura.
Vlada je nedavno usvojila Plan upravljanja medicinskim otpadom za period 2016. do 2020. godine. U dokumentu se priznaje da on i dalje predstavlja veliki problem, iako je koncesija za njegovu obradu izdata prije pet godina, dok stvarne količine opasnog medicinskog otpada ni do danas nijesu poznate.
Autor: Istraživački centar MANS-a
Ovaj tekst je sačinjen uz podršku Evropske unije u sklopu projekta „Nulta tolerancija na korupciju“. Za sadržaj ovog teksta odgovorna je isključivo Mreža za afirmaciju nevladinog sektora – MANS, a stavovi iznijeti u ovom tekstu se ni u kom slučaju ne mogu smatrati stavovima Evropske unije.
