Odbijanje Međuresorske radne grupe (MRG) da u tekst Strategije za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala na adekvatan način uključi komentare Evropske Komisije pokazuje da u Crnoj Gori ne postoji stvarna politička volja za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala na najvišim nivoima. Štaviše, ignorantski odnos većine u MRG prema suštini komentara Evropske Komisije pokazuje i da Vlada nema puno bolji odnos ni prema procesu evropskih integracija Crne Gore.
Izrazito negativan odnos je MRG juče imala i prema komentarima koje je sačinio MANS a koji su bili potpuno usklađeni sa onim što je Evropska Komisija od nas zatražila – isticanje ključnih problema i predlaganje ciljeva kako bi se ti problemi prevazišli. MANS je zbog toga glasao protiv redigovane verzije Strategije za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala koju je juče utvrdila MRG na čelu sa Vesnom Ratković, direktoricom Uprave za antikorupcijsku inicijativu, jer ne želimo da budemo saučesnici u nečemu što će Crnoj Gori donijeti veoma velike kritike u Mišljenju o kandidaturi za članstvo u EU i samim tim usporiti process evropskih integracija.
U komentarima koje je sačinio MANS a koji se odnose na Kontrolnu ulogu Skupštine Crne Gore istakli smo kao problem da je ta institucija još u decembru 2007. godine jednoglasno usvojila Rezoluciju o borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala, koja predviđa da Parlament osnuje sopstveno radno tijelo koje bi se bavilo praćenjem reformi u oblasti borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala ali da to to danas nije učinjeno. Kako Parlament kao zakonodavna i kontrolna grana vlasti nema adekvatan institucionalan okvir za praćenje pomenutih reformi, neophodno je u analizi stanja to i naglasiti.
Budući da situacija u praksi pokazuje da izvršna vlast odlučuje o imenovanjima poslanika na funkcije članova odbora direktora i time im omogućava sticanje značajnih finansijskih sredstava, koja često mnogostruko prevazilaze primanja koja ova lica ostvaruju u Parlamentu, nesporno je da bi to moglo uticati na objektivnost kontrole Vlade od strane Parlamenta, pa je isto potrebno navesti i u Strategiji. Štaviše, ovaj problem je prepoznat i od strane Evropske komisije koja godinama upućuje primjedbu na rješenje kojim se omogućava poslanicima da obavljaju izvršne funkcije, ili funkcije članova upravnih odbora u koje ih imenuje Vlada. U prilog tome govore i konkretni podaci: od 52 poslanika vladajuće koalicije, njih 38 su ili članovi nekog upravnog odbora, ili obavljaju neku drugu funkciju koja zavisi od izvršne vlasti, odnosno preko 73% poslanika vladajuće koalicije je do odrenene granice zavisno od izvršne vlasti. Raspon učešća prihoda koji poslanici vladajuće koalicije dobijaju zbog angažmana na izvršnim funkcijama varira od 10% pa sve i do skoro 1,500% u odnosu na iznos novca koji primaju u Parlamentu, kao što je to slučaj sa nekim poslanicima kojima se maltene cjelokupni prihodi generišu iz funkcije na koju su došli zahvaljujući izvršnoj vlasti. Sa druge strane, od 32 opoziciona poslanika samo jedan ima izvršnu funkciju, i to u Opštini Herceg Novi. Za neke poslanike nema podadata o prihodima i imovini koji su javno dostupni. Zbog toga je Strategiji trebalo dodati poseban pasus koji glasi: „Budući da Vlada odlučuje o finansijskom položaju poslanika jer ih imenuje u upravne odbore državnih kompanija dajući im naknade koje najčešće premašuju iznose zarada koje poslanici ostvaruju u Skupštini, pojedini poslanici su u konfliktu interesa koji im onemogućava da objektivno kontrolišu rad Vlade“.
Strategija takođe treba da prepozna da inicijative za kontrolu rada izvršne vlasti dolaze skoro isključivo od predstavnika opozicionih političkih partija, koje najčešće blokira parlamentarna većina, zahvaljujući problematičnim odredbama Poslovnika o radu. Zbog toga treba predvidjeti izmjenu tog akta i jačanje nadzorne uloge parlamenta po ugledu na rješenja drugih država, gdje su na čelu skupštinskih odbora koji kontrolišu rad izvršne vlasti opozicioni poslanici, dok poslovnici onemogućavaju parlamentarne većine da blokiraju kontrolne inicijative opozicije. Poslovnik o radu Skupštine propisuje da, ukoliko neki poslanik predloži određeni zakon ili akt, isti mora da bude stavljen u predlog dnevni red plenarne sjednice od strane Predsjednika Skupštine koji na kraju poslanici glasaju većinom glasova, ili da se predloži naknadno uvrštavanje u predlog dnevnog reda, o čemu opet odlučuje većina poslanika. Iz tog razloga, u politički problematičnim situacijama maltene je suspendovana Ustavom garantovana zakonodavna aktivnost opozicionih poslanika, jer Predsjednik Skupštine akta koje oni predlažu ili ne stavlja na dnevni red ili oni ne dobiju potrebnu većinu da se naknadno uvrste u predlog dnevnog reda. Stoga u Strategiju treba dodati novi cilj koji glasi: „Izmijeniti Poslovnik o radu Skupštine Crne Gore kako bi se omogućilo nesmetano predlaganje i stavljanje u proceduru svih kontrolnih inicijativa i pravnih akata koje predlažu poslanici, i omogućiti veću zastupljenost predstavnika opozicije na čelu nadzornih tijela Skupštine.“
U Strategiji takođe treba naglasiti da Skupština u prethodnom periodu nije iskazala spremnost da oduzme imunitet čak ni onim poslanicima koji su bili optuženi za krivična djela organizovanog kriminala, a kamoli korupcije, te da takva praksa mora biti zaustavljena.
U dijelu Strategije koji se odnosi na Finansiranje političkih partija i izborne procese trebalo je prepoznati raširenu percepciju o prisustvu takozvane ”kupovine glasova”, kao i zloupotrebi državnih fondova i funkcija u svrhe izborne kampanje, što je bila eksplicitna primjedba Evropske Komisije. Potrebno je navesti da su pojedinim političkim skupovima prisustvovali visoki predstavnici institucija kao što je Uprava policije i Agencija za nacionalnu bezbijednost, što je dodatno politizovalo rad tih državnih organa. Takođe, treba navesti da prijavljeni slučajevi zloupotreba u izbornim procesima nisu adekvatno istraženi od strane državnog tužilaštva, niti se ta institucija proaktivno bavila istragom i sankcionisanjem ovih krivičnih djela. Malobrojni insajderi koji su privaljivali zloupotrebe i pritiske u predizbornim periodima su snosili negativne posljedice, uključujući i gubitak posla. Ovo je posebno bilo prisutno među policijskim službenicima, što je dodatno povećalo uvjerenje javnosti da je ova institucija veoma politizovana i aktivno angažovana na agitovanju za partije na vlasti.
Takođe, makar u dijelu javnosti je prisutno uvjerenje da se i službenici Agencije za nacionalnu bezbijednost aktivno uključuju u agitovanje u predizbornim periodima, i vrše pritiske, posebno na pojedince zaposlene u državnoj administraciji. Bilo je prijava takozvane kupovine ličnih karata, kao i dokaza da su u preizbornim periodima lokalne administracije povećavale broj zaposlenih, što navodi na sumnju da je to činjeno u političke svrhe. Slični navodi su se odnosili na brojne aktivnosti izvršne vlasti, posebno kada je u pitanju otvaranje infrastrukturnih objekata, ali i podjela socijalne pomoći, staračkih naknada i penzija.
Sve ove navode je trebalo dodati u tekst Strategije i postaviti jasne ciljeve kako bi se takve prakse svele na minimum i kako bi smanjile percepciju o zloupotrebama u predizbornim periodima.
Vuk Maraš
Direktor Monitoring programa
