Nepotizam i klijentelizam u Crnoj Gori

Dok u zvaničnim izjavama predstavnici institucija  demantuju da se u Crnoj Gori može  govoriti o nepotizmu,  faktičko stanje pokazuje da se po prvim saradnicima urednika, državnika, direktora, može lako utvrditi da li je šef  iz  Kuča, Vasojevića, Pive, Žabljaka, Njeguša…

Činjenje usluga, protežiranje i pomoć u zapošljavanju rođaka i prijatelja, privatnih ili partijskih, što je definicija nepotizma i klijentelizma, nije eksluzivitet Crne Gore. Samo što je u državi koja broji oko 650 hiljada stanovnika, ta veza izraženija i vidljivija pa su tako neke profesije postale skoro porodične. Pravosuđe je jedna od njih.

FAMILIJA: Kada je bivši sudija, najprije u Bijelom Polju a zatim u Višem sudu u Podgorici, Milan Radović odlučio da sudijsku fotelju zamjeni funkcijom Generalnog sekretara crnogorskog parlamenta, njegovi najbliži srodnici su ostali vjerni pravosuđu. Samo su, u međuvremenu, napredovali po koju stepenicu više u sudskoj i tužilačkoj hijerarhiji. Tako je, nakon ostavke u Skupštini, Milan Radović postao jedan od rijetkih članova familije bez zvučne funkcije.

Njegova kćerka Ana je, nakon tri godine pripravničkog staža u podgoričkom tužilaštvu, izabrana je prošle godine za zamjenika osnovnog tužioca . I supruga Miljana Radović je na funkciji zamjenika ali – vrhovnog državnog tužioca

Radovićev brat od strica, Zoran Radović,dugogodišnji sudija, koji se oprobao u na tužilačkoj funkciji u Baru, prije nekoliko mjeseci izabran je za predsjednika Osnovnog suda u Podgorici. Dolaskom na tu funkciju postao je starješina mlađem bratu od tetke,sudiji Radonji Radonjiću, koji je svojevremeno bio njegov pripravnik u podgoričkom sudu. Riječ predsjednika suda, po funkciji, mora poštovati i Zoranova supruga Jelena Radović, koja je stručni saradnik u Osnovnom sudu, u kome radi već nekoliko godina.

Radović kaže da su ga za sve funkcije koje je do sada obavljao, kao i za sadašnju “preporučili rezultati, a ne rođačke veze”. On je, kaže  odgovarajući na pitanje novinara Pod lupom, “bio jedan od najboljih studenata na Pravnom fakultetu u Novom Sadu, a iste ocjene je dobio pred Pravosudnom komisijom, … dobro je prošao sve referate radeći prethodno kao stručni saradnik u Osnovnom i Višem sudu”.

“Milan Radović je moj brat od strica, Miraša Radovića sam upoznao kao jednog izvarednog sudiju Vrhovnog suda a Stojanku Radović, kada sam postao osnovni tužilac u Baru. Izgleda da bi svi koji su sposobni trebalo da traže posao u nekoj drugoj državi”,zaključio je Radović.
I dok predsjednik Osnovnog suda o radu i komunikaciji sa podređenima podnosi račune
bratstveniku i prezimenjaku Mirašu Radoviću( ministru pravde), on je ovjeru zakona u Skupštini tražio prosleđujući ih Milanu Radoviću.
I ćerka zamjenika generalnog sekretara Skupštine Slobodana Dragovića, inače snaha Mihaila Banjevića, bivšeg rukovodioca Fonda PIO i Kombinata aluminijuma a danas jednog od direktora Atlas grupe, Vesna Dragović. Banjević, je sudija Osnovnog suda. Tamo radi i Banjevićev zet, istražni sudija Miladin Pejović.

U istom sudu pravdu dijeli i sudija Dijana Radulović, snaha profesora na krivičnoj katedri Pravnog Fakulteta i člana grupe za izradu pojedinih zakonskih propisa, Draga Radulovića kojem je jedan od kolega- asistent, sin Darko.

Nepotizam je, podsjetimo na definiciju iz Vujaklije, “pojam koji označava ponašanje pojedinaca, najčešće nosilaca političke, ekonomske, vojne ili neke druge moći i uticaja kojim, zbog svog povlašćenog položaja, obezbeđuje beneficije i druge pogodnosti članovima svoje porodice, rođacima ili njima bliskim osobama u odnosu na druge osobe”.

BJELOPOLJSKE VEZE: U nedavnoj raspodjeli funkcija u novoj vladi premijera Mila Đukanovića, ministarska funkcija Miraša Radovića bila je dovedena u pitanje, prema nezvaničnim informacijama, zbog njegove srodiničke veze sa specijalnim tužiocem za organizovani kriminal, korupciju i ratne zločine Stojankom Radović- ministrovom snahom. To međutim nije bio problem kada je Miraš Radović 2006.godine izabran za ministra.

I bračni drugovi specijalnog tužioca i ministra pravosuđa, takođe su u državnoj upravi, pa je Novo Radović, suprug specijalnog tužioca i brat Miraša Radovića, zamjenik direktora Poreske uprave, dok je ministrova žena i jetrva Stojanke Radović – Mira Radović, zaposlena u Ministarstvu prosvjete.

I najbliži rod specijalnog tužioca bori se protiv kriminala, pa presude u Osnovnom sudu potpisuje i njen brat Dragiša Baletić.

Da Bjelopoljci vole da stiču u glavnom gradu Crne Gore, pokazuje i primjer porodice zamjenika specijalnog tužioca Šućka Bakovića. Kada je Baković izabran na funkciju njegov sin Enis je primljen za stručnog saradnika u podgoričkom tužilaštvu gdje je, u međuvremenu, dogurao do zamjenika osnovnog tužioca. I aktuelni predsjednik Apelacionog suda, takođe rodom iz Bjelog Polja, Vukoman Golubović je nakon stupanja na tu funkciju, “povukao” kolegu iz Osnovnog suda u Bijelom Polju-sina Nebojšu Golubovića, koji je sada u podgoričkom Osnovnom sudu.
Tamo sudi i Lidija Mitrović, supruga direktora Uprave za sprečavanje pranja novca Predraga Mitrovića.

NA NIVOU: Zbog bojazni od klijentelizma, lider PZP-a Nebojša Medojević nedavno je tražio izuzeće sudije Blaža Jovanića, koji postupa u predmetu nikšićke “Željezare” protiv Medojevića. Lider PZP je naime saopštio da je Jovanićeva supruga Vesna, zaposlena kao službenik u Prvoj banci, dok je njegov brat vozač Aca Đukanovića, najvećeg vlasnika Prve banke. A Željezaru u sporu protiv Medojevića zastupa Ana Kolarević, sestra većinskog vlasnika Prve banke Aca i premijera Mila Đukanovića, i dobra prijateljica Vesne Medenice, predsjednice Vrhovnog suda.
Dobre porodične pozicije u pravosuđu ima i bivši advokat, ministar pravde i policije, premijer a danas predsjednik države -Filip Vujanović. Njegova supruga Svetlana, sudija je Apelacionog suda, član Sudskog savjeta i predsjednica Disciplinske komisije tog tijela. Njen suprug, po funkciji, proglašava izbor Savjeta i predlaže dva njegova člana (Svetlana je izabrana na opštoj sjednici sudija).

Predsjednik Komisije za utvrđivanje konflikta interesa Slobodan Leković nije mogao da odgovori postoji li konflikt interesa time što je supruga predsjednika države sudija Svetlana Vujanović izabrana za člana Sudskog savjeta.

Tu nije kraj porodičnim vezama u crnogorskom pravosuđu. Predsjednik kotorskog suda je dugogodišnji sudija Branko Vučković, a sudijsku funkciju u istom sudu obavlja i njegova supruga Vesna Vučković. U Barskom sudu je sudija Zoran Škopelja koji je u srodstvu sa predsjednicom Vrhovnog suda Vesnom Medenicom za čiji se uticaj vezuje i napredovanje specijalnog tužioca Stojanke Radović.

Medenica je za Pod lupom demantovala da protežira Šupljeglava kao rođaka po tazbinskom srodstvu a za Radovićevu kaže, da njen rad dovoljno govori da li joj je ona pomogla da napreduje. “Još 82. godine, kada sam počela da radim kao sudija Osnovnog suda u Kolašinu, Stojanka Radović je bila zamjenik osnovnog tužioca u Podgorici, koji je pokrivao nadležnost osnovnog suda u Kolašinu. Iz tog vremena potiče i naše prijateljstvo”, kazala je Medenica. “Stojanku Radović za specijalnog tužioca je prije svega preporučio njen profesionalni rad – gotovo 30 godina isključivo u tužilaštvu, i njen veoma predani rad.

Mislim da je ona kao specijalni tužilac crnogorsku javnost ubijedila da je svojim radom zavrijedila to mjesto a ne zato što je birana u vrijeme kada je vrhovni državni tužilac bila njena kuma”.

Urednica Akcije za ljudska prava Tea Gorjanc Prelević međutim ocjenjuje da će, dok god se ne preciziraju normativi za vrednovanje okvirno propisanih kriterijuma za izbor sudija, “postojati mogućnost za značajnu prevagu subjektivne ocene članova izborne komisije tj. proizvoljnosti, nad objektivnom ocjenom kandidata”.

“Prilikom izbora sudija u Viši sud u Podgorici u oktobru 2008., ne zna se zbog čega su izabrani kandidati koji su čak prema krajnjim ocenama imali manje ili iste ocene nego drugi. Tačno je da se u tom slučaju niko nije žalio (nije podneo tužbu), ali mislim da je to zbog toga što se još uvek nema poverenja u to da se žalba neće uzeti za zlo prilikom sledećeg konkursa”,kaže Tea-Gorjanc Prelević.

I pored pobrojanog, direktorka Uprave za antikorupciju Vesna Ratković smatra da, što se tiče crnogorskih institucija, nema govora o zloupotrebama. “Imajući u vidu veličinu Crne Gore, odnosno njen broj stanovnika, građani su često međusobno povezani različitim rodbinskim i društvenim vezama, pa je u tim okolnostima teško očekivati da društvo može biti imuno na ovakve pojave”, smatra Ratković.
“Tome treba dodati i društveno nasljeđe i proces tranzicije crnogorskog društva, što uostalom važi i za zemlje iz okruženja, i to se često izdvaja kao razlog što je prisutnost ovih pojava i u ostalim zemljama regiona na sličnom nivou”,kaže ona.

Napominjući da “postoje okolnosti koje se ne mogu mijenjati, kao što su veličina teritorije i broj stanovnika”, Ratković kaže da se zato “uvode jasna pravila zapošljavanja i napredovanja u službi koja su javna, transparentna i koja pružaju pravnu sigurnost.”

Vesna Ratković tvrdi: “U Crnoj Gori, posljednjih godina donijeto više pozitivnopravnih propisa koji u sebi sadrže pravila i procedure koje su neophodne za sprečavanje nepotizma i uvođenje objektivnosti, odgovornosti i transperentnosti. Tako su prilikom zapošljavanja i napredovanja u službi u određenim oblastima, poput profesija tužilaca i sudija, ustanovljena pravila kojima se mogućnost tih pojava svodi na najmanju mjeru. I prilikom zapošljavanja u državnim organima preko Uprave za kadrove takođe se polazi od objektivnih kriterijuma i poštuju se procedure koje nepotizam i klijentelizam svode na minimum.”

Dok u zvaničnim izjavama predstavnici institucija demantuju da se u Crnoj Gori može govoriti o nepotizmu, faktičko stanje pokazuje da se po prvim saradnicima urednika, državnika, direktora, može lako utvrditi da li je šef iz Kuča, Vasojevića, Pive, Žabljaka, Njeguša…

Većina naših sagovornika u neformalnom razgovoru kaže da, kada bi se strogo poštovala pravila, pola Crne Gore bi moralo da promijeni posao, jer svako nekome nešto dolazi – makar prijatelj.