Elektroprivreda Crne Gore (EPCG) je sa italijanskom kompanijom A2A u toku 2010., 2011. i 2012. godine ugovorila konsultanske poslove u vrijednosti 7,7 miliona eura, iako se uglavnom radilo o uobičajenim i redovnim poslovima državne energetske kompanije, koje obavljaju njene posebne organizacione jedinice, poput finansijskog ili pravnog sektora, otkriva Istraživački centar MANS-a.
Prema ranijim najavama, sjednica Vlade na kojoj će biti raspravljano o novom upravljačkom ugovoru sa A2A i uslovima produženja saradnje između dvije kompanije trebalo bi da bude održana danas.
Tabela pokazuje vrijednost ugovora sa A2A za tri godine
MANS je došao u posjed dijela podataka o konsultantskim poslovima dvije kompanije i ta dokumentacija otvara prostor za sumnju da li su ti poslovi uopšte trebali da budu ugovoreni, odnosno da li su zaista bili mehanizam za izvlačenje novca iz EPCG, u kojoj je predsjednik Odbora direktora Srđan Kovačević. Dokumentaciju nam je dostavila upravo EPCG, a nakon odluke Agencije za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama u našu korist.
U toku 2010. 2011. i 2012. godine ugovoreno je šest konsultanskih poslova ukupne vrijednosti oko 7,7 miliona eura, a ako je suditi prema onome što je dostavljeno, EPCG i A2A S.p.A. iz Italije nikada nijesu zaključile standarde ugovore o konsultantskim uslugama, već je bila ustanovljena elektronska prepiska kojom su bile precizno definisane usluge koje je pružala italijanska kompanija na godišnjem nivou.
Podaci pokazuju da su u toku 2010. godine ugovorena dva posla o uslugama koje je obezbijedila A2A, oba su datirana na 20. decembar te godine, a njihova ukupna vrijednost je nešto preko 2,3 miliona eura, pri čemu je jedan posao na iznos od 1,4 miliona, a drugi na 910 hiljada eura.
Dvije strane se pozivaju na osnovni upravljački ugovor koji je zaključen u septembru 2009. godine, prema kojem A2A ima odgovornost da doprinese poboljšanju industrijskih perfomansi EPCG. Dalje se navodi da je državna energetska kompanija, zbog svoje organizacione prirode i kako bi postigla veću efikasnost u poslovnim procesima, zatražila izvjesne korporativne usluge i podršku za glavne aktivnosti.
U toku 2010. godine A2A je pružala podršku u generalnom upravljanju, što uključuje podršku za dostizanje korporativnih ciljeva, u odnosima sa javnim i privatnim institucijama, koordinaciju i upravljanje u poslovnim aktivnostima, zatim podršku računovodstvu koja podrazumijeva pripremu finansijskih računa, obradu i analizu za izvještavanje menadžmeta, te podršku u planiranju, finansijama, internoj reviziji, poput pripreme strateških planova, godišnjih budžeta i prognoza, ad hoc ekonomskih analiza, praćenja tržišta…
Isto tako, A2A je pružala pravne i korporativne usluge, koje su podrazumijevale definisanje pravnih potreba EPCG, njene pravne strukture, pripremu glavnih ugovora, upravljanje glavnim sporovima, zatim inžinjering, odnosno unapređenje tehničkih kapaciteta EPCG ili izradu novih projektnih inicijativa, te konačno usluge u upravljanju ljudskim resursima, što je uključivalo definisanje nove organizacione strukture, prenos vještina i know how znanja.
Elektronsku dokumentaciju, koja je tretirana kao ugovor, uputio je tadašnji izvršni direktor EPCG Enriko Malerba ka sjedištu A2A i Renatu Ravaneliju, kao generalnom direktoru.
I za 2011. godinu postoje dva posla u vezi usluga koje je pružila A2A državnoj energetskoj kompaniji, čija je ukupna vrijednost oko 3,1 miliona eura (oba su približne vrijednosti od milion i po). Vrste usluga su gotovo identične onim koje su ugovorene u prethodnoj 2010. godini, a mail prepiska pokazuje da je komunikacija takođe bila na liniji Malerba-Ravaneli.
Model konsultantskih poslova za 2012. godinu bio je po istom obrascu – dva posla, ista vrsta usluga, komunikacija Malerba-Ravaneli, ali samo sa različitim iznosom. Tako je jedan konsultantski posao bio vrijednosti 1,2 miliona eura, a drugi 1 milion, što daje ukupnu sumu od 2,1 miliona.
Istraživački centar MANS-a ne posjeduje podatke o konsultantskim poslovima između A2A i EPCG za poslednje tri godine, ali finanasijski izvještaji EPCG pokazuju da su dvije kompanije imale povezane poslove u još najmanje dvije godine. Tako je u izvještaju za 2013. godinu prikazana vrijednost ugovora od 2,6 miliona, u 2014. godini od 1,8 miliona, dok podaci za 2015. godinu još nijesu javno dostupni.
Specijalno državno tužilaštvo u aprilu ove godine je uhapsilo više rukovodilaca EPCG zbog konsultantskih poslova, jer su ugovarani mimo obavezne procedure za javne nabavke, koju je EPCG dužna da sprovodi. Crnogorski članovi Odbora direktora tvrdili su ranije da do početka 2014. godine nijesu bili upoznati sa tim poslovima, iako ih demantuju finansijski izvještaji kompanije za 2012. godinu, budući da su u njima prikazani poslovi sa A2A za tu i prethodnu godinu.
Italijanska A2A je u EPCG ušla vlasnički 2009. godine, koja je zabilježena kao godina najveće finansijske krize, sa oko 96 miliona eura, koliko je iznosio paket dokapitalizacije. Umjesto da donijeti novac uloži u obnovu zastarjele distributivne mreže i time smanji ogromne tehničke gubitke, koje potrošači godinama nesrazmjerno plaćaju, većinu novca je držala u Prvoj banci premijerovog brata Aca Đukanovića i tako je spasila od propasti.
Italijani nijesu ispunili ugovorene indikatore tokom petogodišnjeg upravljanja kompanijom, a pregovori o nastavku aranžmana trajali su godinu i po. Uprkos lošem iskustvu sa inostranim partnerom, Vlada je najavila da je usaglasila model nastavka saradnje sa A2A, što bi moglo da bude usvojeno već ove sedmice.
MANS je ranije više puta ukazivao da je zaključivanje ugovora o konsultantskim i pravnim poslovima sa povezanim firmama poznati model za fiktivno prikazivanje troškova, kako bi se novac izvlačio iz kompanije.
S tim u vezi, pozivanje na osnovni upravljački ugovor EPCG i A2A i pružanje većine usluga koje inače postoje na nivou EPCG je u najmanju ruku indikativno, posebno što su zahvaljujući dokapitalizaciji Italijani dobili pravo da upravljaju kompanijom i poboljšaju njene poslovne performanse, dok u podjeli dobiti učestvuju shodno svojim vlasničkim udjelima, a ne mogu biti posebno plaćeni za upravljanje kompanijom.
EPCG dostavila ugovore
MANS je još u septembru 2014. godine na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama zatražio od EPCG da nam dostave konsultantske ugovore koji su zaključivani sa kompanijom A2A S.p.A. Brescia, što je energetska kompanija odbila pod obrazloženjem da se radi o komercijalno osjetljivim podacima, čijim bi objelodanjivanjem mogla biti dovedena u nepovoljan položaj i ugroziti sopstvene ekonomske interese.
Iz EPCG su tada naveli da trošak po osnovu konsultantskih usluga ne predstavlja regulatorni trošak, odnosno ne utiče na cijenu električne energije, zbog čega ne postoji interes javnosti da bude upoznata sa tom informacijom. Pored toga, EPCG je saopštila da joj treba saglasnost druge strane, odnosno A2A.
MANS je na takvu odluku EPCG uputio žalbu Agenciji za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama, koja je nedavno poništila rješenje energetske kompanije i naložila da nam dostavi tražene podatke. U obrazloženju je Agencija utvrdila da ugovori sadrže klauzulu kojom strane garantuju povjerljivost podataka u roku od 24 mjeseca od pružanja usluga, što je rok koji je već istekao.
Takođe, Agencija je utvrdila da zbog javnosti i otvorenosti djelovanja EPCG, posebno što se radi o trošenju ostvarenih prihoda energetske kompanije, postoji interes javnosti da zna podatke o njenom poslovanju.
Inače, za konsultantske poslove koje je A2A pružala EPCG navodi se da je u slučaju eventualnog spora isključiva nadležnost Tribunala u Milanu.
Istraživački centar MANS-a
