MANS je danas pozvao Skupštinu Crne Gore da odbaci predložene izmjene i dopune Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata, jer se amandmanima koje je Gradonačelnik Podgorice Miomir Mugoša uputio na Zakon, na lokalnom nivou praktično monopolizuje proces planiranja i izgradnje objekata bez adekvatne kontrole na državnom nivou.
Mugoša je u svojstvu poslanika dostavio nekoliko amandmana koji se odnose na predložene izmjene i dopune Zakona, ali onaj koji je posebno problematičan se odnosi na nadležnost za izdavanje građevinskih dozvola gdje se opštinama želi da ti veća sloboda u komunikaciji sa investitorima i zaokružiti uticaj na realizaciju planskih dokumenata.
Konkretno, ono što je Mugoša predložio podrazumijeva da bi lokalni sekretarijati za urbanizam bili nadležni za izdavanje građevinskih i upotrebnih dozvola za sve stambeno-poslovne objekte, bez obzira na gabarite. Trenutno važeći zakon to pravo opština ograničava na objekte do 3000 m2 bruto građevinske površine. Pored toga, Mugoša je predložio i da opštine ubuduće imaju pravo da izdaju dozvole i za izgradnju objekata za obrazovanje, nauku i zdravstvo, ponovo bez ograničenja u gabaritima objekata.
Ovakva rješenja Mugoša obrazlaže navodnom decentralizacijom nadležnosti sa državnog na lokalni nivo, te zaokruživanjem usluga koje investitori mogu dobiti na lokalnom nivou.
U pravno uređenijim državama, ovakve izmjene bi bile prepoznate kao logičan korak u pravcu efikanijeg i ekonomičnijeg procesa izdavanja građevinskih dozvola i uklanjanja biznis barijera. Međutim, kada se one stave u kontekst samog predlagača, ali i prakse koju u ovoj oblasti imamo na lokalnom nivou, postoji više nego dovoljno osnova za zabrinutost u vezi toga što bi ovakvi prijedlozi mogu da donesu na terenu.
Trenutni kapaciteti opština za adekvatnu i dosljednu primjenu zakona u ovoj oblasti su veoma ograničeni, u prvom redu ogromnim uticajem koji predsjednici opština imaju na ove organe. To potvrđuju brojni primjeri kršenja zakona koje je do sada otkrio MANS, to potvrđuje i ono što se u slučaju Zavala stavlja na teret bivšem gradonačelniku Budve, Rajku Kuljači. Dva od tri sekretara za urbanizam Glavnog grada Podgorice su u nekoliko posljednjih godina bili predmet krivičnih prijava MANS-a koje tužilaštvo i dalje procesuira, upravo zbog sumnje u zloupotrebu službenog položaja u ovoj oblasti.
Pored toga, crnogorsku praksu u ovoj oblasti karakterišu slučajevi veoma teških konflikata interesa gdje gradonačelnici imaju svoje građevinske kompanije, planerske firme, vlasništvo nad zemljom na atraktivnim lokacijama, zvanične i nezvanične veze sa građevinskim tajkunima, poslušne planere i arhitekte.
Zaista nije teško zamisliti kako bi izdavanje građevinskih dozvola izgledalo na primjer u Opštini Bar gdje Predsjednik Opštine Žarko Pavićević ima svoju građevinsku i planersku firmu, koja takođe radi i nadzor nad izgradnjom objekata, dok on kao predsjednik Opštine ima ovlašćenje da inicira izmjenu planske dokumentacije. Ukoliko bi Pavićević u svom „džepu“ imao i nadležnost izdavanja građevinskih dozvola za stambeno-poslovne objekte, uticaj na prostor i izgradnju objekata bi bio kompletan a mogućnosti za zloupotrebu neograničene.
Smatramo da su amandmani koje je predložio Miomir Mugoša veoma loše rješenje ako imamo u vidu da će navodna decentralizacija dovesti do još veće centralizacije ovlašćenja na lokalnom nivou, prvenstveno u rukama predsjednika opština što je posebno problematično kod onih za koje postoji sumnja da se od svog bivšeg kolege Kuljače razlikuju samo u trenutnoj adresi stanovanja.
Time će biti onemogućeno i ono malo kontrole sa državnog nivoa, značajno će se proširiti prostor za korupciju jer će potencijalni investitor svoju „pažnju“ fokusirati samo na lokalni nivo, što će povećati ionako ogroman pritisak te vrste koji postoji na lokalnu administraciju.
MANS stoga poziva poslanike crnogorskog Parlamenta da odbace sporne amandmane, jer uz trenutne kapacitete za sprovođenje zakona koji postoje na lokalnom nivou, oni mogu donijeti više štete nego koristi.
Dejan Milovac
Direktor programa za urbanizam
