Izvještaj o napretku Crne Gore za 2011 godinu, koji je Evropska komisija nedavno objavila, pokazuje da su neophodne korjenite reforme Skupštine Crne Gore, kako bi ta institucija uspješno odgovorila svojim obavezama iz procesa pridruživanja Evropskoj uniji, koje predstoje.
Ključna primjedba koju je Evropska komisija iznijela, a na što MANS godinama ukazuje, jeste da Skupština i dalje nema posebno radno tijelo koje bi pratilo borbu protiv korupcije i reforme u toj oblasti, te da su postojeće kontrolne aktivnosti na nezadovoljavajućem nivou. Skupština i dalje ne koristi sve kontrolne mehanizme koje ima na raspolaganju, dok je upotreba onih koji se koriste veoma slaba, imajući u vidu da najčešće ne rezultira usvajanjem konkretnih zaključaka. Sve i kada se zaključci usvoje, Skupština najčešće ne prati njihovu primjenu.
Zakonodavna i kontrolna inicijativa opozicije u Parlamentu i dalje je djelimično omogućena, i zavisi od političke volje vladajućih poslanika, što u Evropskoj komisiji vide kao problem, pa insistiraju da se Poslovnikom garantuju prava opoziciji koja bi im omogućila zakoni i kontrolne inicijative koje predlažu zaista budu i razmotrene.
Ni zakonodavna uloga Skupštine nije posebno pozitivno prepoznata od strane Evropske komisije, iako se rukovodstvo Skupštine često hvali kako Parlament usvaja na stotine zakona. Evropska komisija je u Izvještaju o napretku konstatovala da je kapacitet Parlamenta da osigura usvajanje kvalitetnih zakona slab, te da se sposobnosti Skupštine da provjerava usklađenost predloženih zakona sa pravom Evropske unije i da ih dodatno usklađuje mora unaprijediti.
Skupštini je podvučeno i da se saradnja sa predstavnicima civilnog društva mora dodatno unaprijediti, na čemu MANS takođe godinama insistira, i u ovom dijelu napravljen je mali pomak sa mrtve tačke.
Imajući u vidu sve što je Evropska komisija prepoznala kao problem u radu zakonodavne grane vlasti, vjerujemo da bi Skupština u najhitnijem roku morala da izvrši ključne promjene koje bi joj omogućile da bude u stanju da donosi kvalitetne zakone, da nezavisno i stručno kontroliše rad Vlade i da daje smjernice za unapređenje njihovih aktivnosti, te da na najbolji način zastupa prava građana i predstavnika civilnog sektora.
Potrebno je da Parlament u što hitnijem roku donese novi Poslovnik, kojim bi se predvidjelo osnivanje novog radnog tijela – Odbora za borbu protiv korupcije, što bi osiguralo da Parlament ne bude pasivni posmatrač anti-korupcijskih reformi u Crnoj Gori, već da u istima i aktivno učestvuje. Sa druge strane, neophodno je da se institucionalizuje saradnja sa građanima i predstavnicima civilnog sektora, kroz usvajanje posebnih procedura koje bi obavezale radna tijela Skupštine da postupaju po svim predstavkama i žalbama koje im podnose građani i pravna lica, što bi unaprijedilo Parlamentarnu kontrolu izvršne vlasti, ali i dovelo do donošenja kvalitetnijih odluka u samoj Skupštini.
Takođe, Poslovnikom bi se morala garantovati neka zakonodavna i kontrolna prava opozicije, koja ne bi zavisila od političke volje većine u Parlamentu, kao što je to slučaj u zemljama članicama EU, ali i u zemljama regiona. Štaviše, opoziciji bi se moralo dozvoliti da vodi sva radna tijela koja u parlamentu imaju dominantno kontrolnu ulogu, kao što je slučaj sa odborima za bezbjednost i odbranu, politički sistem, pravosuđe i upravu, ekonomiju, finansije i budžet, privatizaciju, te novog Odbora za borbu protiv korupcije koji bi u najskorijem roku morao biti uspostavljen.
Svakako, najveću odgovornost za kritike koje je na račun Parlamenta uputila Evropska komisija snosi njen predsjednik Ranko Krivokapić, kojem je izgleda funkcionisanje Skupštine bila poslednja tačka na dnevnom redu u protekloj godini, što je i dovelo do toga da Parlament od Evropske komisije dobije puno slabiju ocjenu o radu od Vlade. Krivokapić bi u narednom periodu morao preuzeti ulogu inicijatora reformi, i omogućiti da Skupština umjesto glasačke mašinerije Vlade postane kuća svih građana Crne Gore, koja zastupa njihove interese, i koja se stara da Vlada u svim segmentima radi posao u skladu sa zakonom i interesima crnogorskih građana.
MANS je do sada u više navrata rukovodstvu Skupštine uputio konkretne predloge kojima bi se unaprijedila zakonodavna, kontrolna i predstavnička funkcija Parlamenta, a i sama Skupština je u tom pravcu izradila nekoliko istraživanja. Zbog toga postoje uslovi da se u neophodne reforme krene već danas, te da se one izvrše do kraja decembra, kako bi se Savjetu ministara Evropske unije dokazalo da u Crnoj Gori postoji politička volja da se unaprijedi rad Parlamenta, prije nego što to tijelo donese odluku da li će i kada biti otvoreni pregovori za člansvo Crne Gore u EU.
Želimo da vjerujemo da u Skupštini Crne Gore postoji politička volja da se rad ove institucije suštinski unaprijedi, i da je konsenzus među političkim partijema moguće naći i u slučajevima kada se ne radi o poslaničkim bonusima, i drugim ličnim beneficijama poslanika, te da će neophodne reforme dobiti podršku svih poslaničkih klubova.
Vuk Maraš
Direktor Monitoring programa
