U okviru globalne istrage “Pandora papiri” Istraživački centar MANS-a otkriva kako je Crna Gora postala sigurna luka za offshore poslove američkog bjegunca od zakona koga su američke vlasti godinama potraživale zbog sumnje u nezakonito priređivanje igara na sreću i vođenja nelegalnih online sportskih kladionica.
Autori: Dejan Milovac i Bojana Moškov
Tokom svega nekoliko mjeseci 2014. godine, na žiro račune dvije podgoričke kompanije uplaćeno je blizu 900 hiljada eura, a veći dio tog novca nikada nije prijavljen u zvaničnim finansijskim izvještajima. Iza tih kompanija se nalazio Haden Ware, američki državljanin kojeg su u tom momentu potraživale američke vlasti zbog sumnji u nelegalnu organizaciju igara na sreću i online kladionica, pokazuje dokumentacija do koje je došao Istraživački centar MANS-a u okviru globalne istrage “Pandora papiri” koju je predvodio Međunarodni konzorcijum istraživačkih novinara (ICIJ).
Početkom aprila 2014. godine, podgorička kompanija “Charles River Techologies” DOO sklopila je ugovor o zajmu sa Blue Rose Trastom sa Novog Zelanda kojim je bilo predviđena pozajmica od 800.000 eura na period od tri godine.
Kako je novac uplaćivan na račune u Crnoj Gori
Prva uplata na žiro račun kompanije Charles River Technologies (CRT) u podgoričkoj Crnogorskoj komercijalnoj banci je realizovana već 9. aprila 2014. u iznosu od 120 hiljada eura. Nakon nje je 22. aprila uslijedila još jedna uplata od 150 hiljada eura. Već dva dana nakon toga, kompanija CRT je formalno izbrisana iz registra privrednih subjekata, kako pokazuje zvanična dokumentacija Uprave prihoda i carina.
Ipak, to nije bila prepreka da na žiro račun tada već ugašene kompanije CRT, 5. maja iste godine bude realizovana i treća uplata u iznosu od još 150 hiljada eura.
Nakon što je kompanija CRT ugašena, ugovor o pozajmici sa Blue Rose Trastom je krajem maja 2014. godine preuzela druga podgorička kompanija pod nazivom “Brooklyn Strategic Advisors” DOO (BSA) i nastavila da prima uplate.
Ova kompanija je prvu uplatu na svoj žiro račun otvoren u Atlas banci primila 11. juna, i to u iznosu od 100 hiljada eura. Sljedeća rata pozajmice je uslijedila 2. jula u iznosu od 200 hiljada američkih dolara (147 hiljada eura), a još 220 hiljada američkih dolara (164 hiljade eura) je uplaćeno krajem tog mjeseca.
Finalna rata na žiro račun kompanije BSA je uplaćena 7. oktobra 2014. godine u iznosu od oko 48.000 eura. Time je na račune kompanija CRT i BSA ukupno uplaćeno 880 hiljada eura, nešto više nego što je bilo predviđeno originalnim ugovorom o zajmu.
Ko su bili vlasnici kompanija CRT i BSA?
Kompanija Charles River Technologies DOO je osnovana početkom jula 2011. godine u Podgorici od strane već pomenutog Haden Ware-a i njegovog partnera, takođe američkog državljanina Jay Cohen-a.
Haden Ware (Facebook)
Prema podacima Okružnog suda u Njujorku do kojih je došao istraživački centar MANS-a, Haden Ware je bio u bjekstvu do 2016. godine, kada se predao vlastima u Sjedinjenim američkim državama. Protiv Warea, Cohena i još 20 lica je još krajem devedesetih bila podignuta optužnica zbog nelegalnog priređivanja igara na sreću i online kockanja. Američke vlasti su ih teretile da su vodili offshore kompaniju na Karipskim ostrvima koja je amerikancima putem telefona nudila mogućnost klađenja.
Tužioci su tvrdili da su Cohen i drugi optuženici pokušali zaobići američke zakone vodeći svoje operacije iz jurisdikcija koje dozvoljavaju kockanje, kao što su Curacao, Panama, Dominikanska Republika, Antigva i Kostarika.
Presuda Cohenu je stigla 2000. godine, nakon čega je on proveo 21 mjesec u zatvoru, dok je Ware od 2003. godine bio u bjekstvu od zakona.
Jay Cohen (Linkedin)
Ipak, to nije bila prepreka za Warea da u Podgorici osniva kompanije, otvara žiro račune i posluje sa trastovima sa offshore destinacija. Zvanični podaci Uprave prihoda i carina pokazuju čak i to da je Haden Ware 2011. godine bio fizički prisutan u Podgorici prilikom osnivanja CRT kompanije sa svojim partnerom Jay Cohenom, ali i prilikom njenog gašenja 2014. godine. Notarski podaci pokazuju da je za otvaranje kompanije Haden Ware koristio pasoš Antigve i Barbuda (Karibi).
Prilikom osnivanja, Charles River Technologies DOO (CRT) je bila registrovana na adresi Ilije Plamenca 103/V na Zabjelu, a na toj adresi se 2014. godine registruje i druga kompanija koja je primala uplate iz inostranstva – Brooklyn Strategic Advisors DOO (BSA). Kao pretežna djelatnost za obje kompanije su bile navedene “uslužne informacione djelatnosti”.
Kompaniju BSA je 25. aprila 2014. godine osnovao izvjesni Oliver Vilotić sa ulogom od jednog eura. Krajem maja iste godine BSA je preuzeo ugovor o zajmu sa Blue Rose Trastom, a 11. jula Vilotić prodaje kompaniju Jay Cohenu za jedan euro. Tog istog dana, BSA je primila i prvu uplatu od 100 hiljada eura.
Istraživački centar MANS-a je od Olivera Vilotića pokušao da dobije komentar u vezi sa poslovanjem kompanije “Brooklyn Strategic Advisors” DOO (BSA) u čijem je osnivanju učestvovao, ali bez uspjeha.
Krajem jula 2015. godine Cohen prodaje polovinu svog vlasništva u BSA Hadenu Ware-u koga je u tom poslu zastupao podgorički advokat Branko Šćepanović. Podaci Uprave prihoda i carina pokazuju da Haden ovaj put nije bio prisutan u Podgorici prilikom sklapanja posla, već da je advokat Šćepanović postupao po ovlašćenju Hadena koji se u to vrijeme nalazio u Argentini. Pola godine nakon toga, u januaru 2016. godine Haden Ware se predao vlastima u SAD, gdje je nakon 13 godina bjekstva od zakona osuđen na uslovnu kaznu.
Kompanija BSA je krajem decembra 2016. godine i zvanično izbrisana iz crnogorskog registra kompanija.
Šta kažu finansijski izvještaji
Podaci iz “Pandora papira” pokazuju da je podgorička kompanija “Brooklyn Strategic Advisors” DOO tokom 2014. godine od Blue Rose Trasta primila uplate u ukupnom iznosu od 460 hiljada eura. Međutim, u zvaničnim finansijskim izvještajima za 2014. godinu koji su predati Poreskoj upravi, ne može se naći niti jedan podatak o novcu koji je došao od Blue Rose Trasta. Kompanija je te godine prijavila samo kratkoročnu pozajmicu od oko 15 hiljada eura.
Od osnivanja 2014. godine, do gašenja krajem 2016. godine, kompanija BSA nije prijavila niti jedan euro prometa, a zvanični finansijski izvještaji pokazuju da nije imala ni zaposlenih.
Kompanija “Charles River Technologies” DOO (CRT) je tokom 2014. godine of Blue Rose Trasta primila uplate u ukupnom iznosu od 420 hiljada eura, a finansijski izvještaj za tu godinu pokazuje da su Haden Ware i Jay Cohen zvanično prijavili samo prvu uplatu od 120 hiljada eura. Preostalih 300 hiljada dobijenih od Blue Rose Trusta nije prikazano u zvaničnim izvještajima te kompanije.
Zanimljivo je da je polovina neprijavljenog novca uplaćeno na račun kompanije nakon što je ona formalno brisana iz crnogorskog kompanijskog registra.
Zvanični finansijski izvještaji pokazuju da je CRT i ranije pozajmljivala novac, pa su tako kratkoročne pozajmice te kompanije na početku 2014. godine bile u iznosu od blizu million eura. Kompanija je prema podacima iz izvještaja od 2011. do 2014. godine zapošljavala od 16 do 35 lica, a među glavnim troškovima su bili oni za plate iako nije jasno čime se kompanija bavila. Ukupan prihod ove kompanije za četiri godine koliko je bila registrovana su iznosili 150 hiljada eura. Kompanija CRT nije predala finansijski izvještaj za 2013. godine kako je Istraživačkom centru MANS saopšteno iz Uprave prihoda i carina.
Kompaniju CRT provjeravala Uprava policije
Dokumentacija o osnivanju CRT otkriva da je poslovanje te kompanije bilo predmet interesovanja Uprave policije, sektora za suzbijanje privrednog kriminaliteta. Naime, početkom avgusta 2012. godine, tadašnji rukovodilac Uprave policije, Branislav Živković je od Poreske uprave dopisom zatražio kompletnu dokumentaciju koja se odnosi na kompaniju CRT, uključujući i osnivačka akta, statut, podatke o osnivačima i osnivačkom ulogu.
Iz dokumentacije se vidi da je Živković papire o CRT-u vratio Poreskoj upravi već početkom oktobra iste godine. Istraživački centar MANS-a je od Uprave policije pokušao da dobije odgovor na pitanje zbog čega su vršene provjere pomenute kompanije, šta je bio rezultat te istrage, te da li je o tome obavješteno nadležno tužilaštvo, ali ni nakon više upućenih mailova na adresu direktora policije, Zorana Brđanina, nismo dobili odgovor.
Advokat Branko Šćepanović koji je u crnogorskim poslovima zastupao Warea i Cohena je MANS-u saopštio da mu nije poznato da li je protiv njegovih klijenata ili kompanije CRT vođen bilo kakav postupak, pa ni od Uprave policije.
Ware i Cohen bez komentara, kompanije bez kontrole
Vlasnici crnogorskih kompanija CRT i BSA, Haden Ware i Jay Cohen nisu odgovorili na poslata pitanja Istraživačkog centra MANS-a u vezi sa njihovim poslovima u Crnoj Gori, uključujući i ona koja se odnose na razloge osnivanja pomenutih kompanija, uzimanje i vraćanja pozajmice od Blue Rose Trasta.
Odgovor nismo dobili ni na pitanje da li su se njegov partner i on u sklopu poslova u Crnoj Gori bavili priređivanjem igara na sreću ili neke druge vrste kockarskih usluga.
Istraživački centar MANS-a je od Uprave prihoda i carina u čijoj nadležnosti su sada i igre na sreću dobio potvrdu da se kompanije CRT i BSA nikada nisu obraćale tom organu za dobijanje koncesija za priređivanje igara na sreću, pa da zbog toga nije ni vršena kontrola njihovog poslovanja u toj oblasti.
Crnogorski Zakon o igrama na sreću u članu 7 propisuje da je zabranjeno učestvovanje u inostranim igrama na sreću za koje se ulozi plaćaju na teritoriji Crne Gore; prikupljanje uloga u Crnoj Gori za učestvovanje u igrama na sreću koje se priređuju u inostranstvu; kao i prodaja, držanje, ustupanje, izdavanje, oglašavanje i svako drugo predstavljanje inostranih srećki i tiketa za igre na sreću na teritoriji Crne Gore. Za kršenje ovog člana predviđena je novčana kazna od 1.100 eura do 20.000 eura.
Ko se krije iza Blue Rose Trasta (Box)
Blue Rose Trust čija sredstva su uplaćivana crnogorskim kompanijama Warea i Cohena, 15. jula 2010. godine je osnovao italijanski državljanin Roberto Gobbo. Trast je registrovan na Kukovim ostrvima (Cook Islands) koja administrativno pripadaju Novom Zelandu. Dokumentacija pokazuje da je Trust poslovao preko žiro računa otvorenog na Bahamima, odakle su i dolazile uplate na žiro račune podgoričnih kompanija.
U dokumentima o osnovanju trasta do kojih je u okviru globale istrage “Pandora papiri” došao Istraživački centar MANS-a se navodi da je Robertova sestra, Silvia Gobbo, jedini korisnik trasta.
Dokumentacija o trastu pokazuju da su Roberto i Silvia Gobbo nastanjeni u gradu Trento, na sjeveru Italije. Dok za Silviju ne postoje detaljniji podaci o njenim poslovima, podaci iz italijanskog kompanijskog registra koje je pribavio MANS pokazuju da je Roberto vlasnik kompanije Qmedia s.r.l. koja se bavi razvojem softverskih proizvode vrši održavanje sistema klijenata, dominantno onih koje su, kako se navodi na njihovom sajtu, lideri na tržištu igara i finansijskog trgovanja.
Qmedia je kreirala i PokerSnowie – softver za obuku i učenje pokera, verzija Texas Hold’em No Limit. Softver je kreiran za potrebe firme Snowie Games Limited koja je registrovana na Malti, a u kojoj je Roberto Gobbo bio menadžer zadužen za razvoj biznisa, od 2014. do 2016. godine.
Pola godine nakon što su Ware i Cohen završili svoje poslove u Crnoj Gori i ugasili kompanije, Gobbo je sredinom jula 2017. godine zatvorio Blue Rose Trast. U dokumentaciji Pandora papira i zvaničnim finansijskim izvještajima crnogorskih kompanija Ware i Cohena, nema informacija o tome da li su i kako vratili dug od blizu 900 hiljada eura koje su pozajmili od porodice Gobbo.
Postupak protiv Warea i Cohena
Jay Cohen i Haden Ware su 1998. godine u Americi optuženi da su vodili ofšor kompaniju za klađenje online, te da su pokušali da zaobiđu američke zakone vodeći organizujući sportsko klađenje iz jurisdikcija koje dozvoljavaju kockanje. Sjedište njihove kompanije „World Sports Exchange“ (WSEX) je bilo na karipskom ostrvu Antigva.
Prema dokazima koji su izloženi na sudu, WSEX je „mamila“ Amerikance putem internet stranice i besplatnog telefonskog broja. Usluge WSEXa je reklamiramno i u američkim časopisima u kojima je navođeno da američki klijenti mogu otvoriti kladioničarski račun njihovoj u kompaniji, i na taj način preko offshorea se kladiti na američke sportske događaje i takmičenja.
Tokom suđenja, tužioci su saopštili da su preprušeni agenti FBI-ja pronašli informacije o načinu klađenja, otvorili račune i kladili se na sportska takmičenja koristeći računare i telefonske linije u Njujorku.
WSEX se smatrao pionirom internet kladionica, koja je primala stotine milione opklada godišnje. Prema riječima jednog od partnera Cohena i Warea, godišnje su primali uloge za klađenje u iznosu od 100 do 200 miliona američkih dolara.
Presuda Cohenu je stigla 2000. godine, nakon čega je on proveo 21 mjesec u zatvoru. Optužnica protiv Ware-a je podignuta 2003. godine, za isti slučaj, ali je on 13 godina nakon podizanja optužnice proveo u bjekstvu. Vratio se 14. januara 2016. godine u Sjedinjene američke države i predao se Okružnom sudu u Njujorku. Prije suđenja pušten je uz kauciju u iznosu od 150.000 dolara, a nakon suđenja je izbjegao zatvor i osuđen je na šest mjeseci uslovne kazne.
Jay Cohen, po informacijama dostupnim na LinkedIn-u, danas živi i radi u Beogradu, u firmi „Fortrade limited“ koja je provajder za online trgovanje na svjetskom finansijskom tržištu, dok Haden Ware živi i radi u San Francisku, gdje je otvorio svoju konsultantsku firmu altSHIFT.
„Upoznajte svog klijenta“
Prema Zakonu o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma, komercijalne banke su dužne da sprovedu mjere utvrđivanja identiteta klijenta, da prate njegovo poslovanje i kontrolišu transakcije koje obavlja preko otvorenih žiro računa, odnosno sprovedu mjere koje se zovu „upoznajte svog klijenta“.
U članu 8 ovog zakona se posebno definiše obaveza da banka prikupi podatke o prirodi poslovnih odnosa svojih klijenata i svrsi transakcija koje se odvijaju preko njihovih računa. Banke su takođe bile obavezne da ove mjere naročito sprovode u slučajevima „jedne ili više povezanih povremenih transakcija u vrijednosti od 15 hiljada eura i više“.
