Ako je suditi na primjeru Mojkovca i Cetinja, crnogorska Vlada opštinama najviše novca iz Egalizacionog fonda „upumpava“ u predizbornim periodima, kako bi imale više sredstava za investicije, kratkoročna zapošljenja ili isplatu jednokratnih socijalnih pomoći, čime vladajuća partija ostvaruje jači politički uticaj na terenu uz korišćenje javnih sredstava, pokazuje analiza Istraživačkog centra MANS-a.
Egalizacioni fond je jedan od načina finansiranja lokalnih samouprava, uglavnom manje razvijenih. Sredstva se u Fond prikupljaju od dijela poreza na dohodak fizičkih lica, poreza na promet nepokretnosti i upotrebu saobraćajnih prevoznih sredstava, te dijela koncesionih naknada od igara na sreću.
Novac iz Egalizacionog fonda dobija 14 opština, osim Podgorice, Bara, Budve, Kotora, Tivta i Plužina, dok su u poslednje tri godine ukupna sredstva koja se prikupljaju na nivou od oko 23 miliona eura godišnje. Prema pojedinoj opštini isplata se vrši dva puta mjesečno, u jednakim iznosima.
Međutim, podaci Istraživačkog centra na primjeru Opština Mojkovac i Cetinje o isplatama u protekloj godini nedvosmisleno pokazuju da Vlada zloupotrebljava ovaj model isplate i da novac ne isplaćuje u jednakim mjesečnim iznosima, već ga najviše „upumpava“ u periodu uoči izbora.
Tako je u januaru prošle godine Opštini Mojkovac isplaćeno skoro 27 hiljada eura iz Egalizacionog fonda, da bi u naredna tri predizborna mjeseca, uoči predsjedničkih izbora, bile isplaćene još ukupno 153 hiljade, od čega je najviše „upumpano“ upravo u aprilu kada su isplaćene čak 82 hiljade eura.
U maju i junu isplate su umanjene za tri puta, a potom je u avgustu isplaćeno čak 60 hiljada eura. U naredna tri mjeseca, uoči lokalnih izbora, Opština Mojkovac je iz Egalizacionog fonda dobila još 115 hiljada eura, od čega najviše u oktobru – čak 52 hiljade.
Takođe, i uporedni podaci iz 2012. godine na primjeru Mojkovca pokazuju da je najviše novca iz Egalizacionog fonda uplaćeno prije vanrednih parlamentarnih izbora. Tako je u maju opština dobila blizu 33 hiljade eura, da bi već u junu bio zabilježen skok na 54 hiljade eura. U avgustu je Vlada transferisala čak 102 hiljade eura, da bi u septembru i oktobru bilo upumpano dodatnih 117 hiljada eura.
Očigledno je da je Egalizacioni fond samo jedan od modela čija se sredstva koriste na način da se u izbornim periodima ojačaju finansijske pozicije opština, koje dalje novac mogu iskoristiti za kupovinu glasova na terenu kroz isplatu socijale, zapošljavanja, izgradnju puteva ili vodovoda na ruralnom području.
Pored Egalizacionog fonda, paralelno postoje i donacije koje Vlada usmjerava opštinama, kao i kapitalne donacije, koje se odnose na investicione projekte, a kojima se postiže dvostruki efekat – sa jedne strane se unapređuje infrastruktura, a sa druge strane dolazi do novog zapošljavanja.
Istraživački centar MANS je prateći parlamentarne, predsjedničke i nedavne lokalne izbore u Mojkovcu i na Cetinju, utvrdio da Vlada sve ove modele koristi u izborne svrhe i brutalno zloupotrebljava državne fondove, kako bi kroz kupovinu glasova na terenu ostvarila što povoljniji izborni rezultat.
Sve ovo govori u prilog potrebi da se relevantno izborno zakonodavstvo usvoji što prije kako bi se na adekvatan način partijama ograničio prostor da novac poreskih obveznika i generalno javne fondove koriste za ostvarivanje nezakonitog političkog uticaja na terenu. Afera “Snimak” je pokazala da se javni fondovi itekako koriste za ostvarivanje političke predosti, a upravo zakoni koji su trenutno u skupštinskoj proceduru treba da omoguće da naredni izbori budu sprovedeni uz ravnospravne uslove za sve političke partije.
Podaci Istraživačkog centra MANS-a koji se odnose na Prijestonicu Cetinje pokazuju takođe da je i ovoj Opštini Vlada prošle godine najviše novca iz Egalizacionog fonda usmjerila u predizbornim mjesecima.Prijestonica je u januaru 2013. godine po ovom osnovu iz državne kase dobila 43 hiljade eura, da bi u prvom predizbornom mjesecu, tj februaru bilo preusmjereno čak 167 hiljada eura.
U martu je Prijestonici isplaćeno 74 hiljade, a u aprilu, kada su održani predsjednički izbori, čak 219 hiljada eura.Nakon predsjedničkih izbora na kratko je nastupio period zatišja, pa je tako u junu Cetinje dobilo nepunih 27 hiljada eura, da bi već u avgustu, mjesecu koji je prethodio raspisivanju lokalnih izbora, iz Egalizacionog fonda bilo isplaćeno 417 hiljada eura.
Konačno, u izbornom septembru je Prijestonica dobila novih 136 hiljada eura, dok MANS još ne raspolaže podacima koji se odnose na isplate u oktobru i novembru, koji su bili dva udarna izborna mjeseca.
Ovo istraživanje je urađeno uz podršku Evropske Unije i Ministarstva inostranih poslova Švajcarske. Sadržaj istraživanja predstavlja mišljenje MANS-a i ne odražava stavove donatora.
