Građani Crne Gore su samo u posljednje tri godine oštećeni za oko milion eura, zbog metodologije obračuna gubitaka na mreži Regulatorne agecije za energetiku koja je direktno favorizovala Elektroprivredu Crne Gore. Regulatorna agencija za energetiku (RAE) je u obračunu gubitaka koji se priznaju EPCG u potpunosti paušalno odredila procenat gubitaka koji se obračunavao u periodu od 2012. do 2015. godine.
Naime, ovaj obračun je trebalo da se zasniva na studiji gubitaka u distributvnoj mreži koju je RAE trebala da dobije od EPCG. EPCG je bila dužna da do aprila 2012. godine dostavi tu studiju, revidovanu od strane nezavisne kvalifikovane institucije u Crnoj Gori. Međutim, EPCG je ignorisala tu obavezu, pa je RAE paušalno priznala stopu gubitaka od 9 odsto čime joj je za trogodišnji regulatorni period omogućila prihod od 24,7 miliona eura. Ovako stečeni prihod, predstavlja čak 10,9 odsto od ukupnog odobrenog prihoda EPCG za te tri godine, što je značajan procenat kada se ima u vidu da se radi o gubicima na mreži.
Tehnički gubici u distributivnoj mreži Crne Gore su iznosili 8,6 odsto, što je manje od stope gubitaka koju je RAE potpuno proizvoljno priznala EPCG. Razlika između gubitaka koje je RAE odobrila EPCG i onih koji su se stvarno desili je iznos za koji su oštećeni građani kao kupci električne energije od EPCG.
Studija na osnovu koje je trebao da bude utvrđen realni procenat gubitka je objavljena tek 2015. godine, a za potrebe EPCG uradio ju je tim profesora sa Elektrotehničkog fakulteta u Podgorici, koje je predvodio profesor Ilija Vujošević. Osnovni zaključak studije jeste da su tehnički gubici u distributivnim mrežama Crne Gore 8,6 odsto. Od toga pet primorskih opština ima manje gubitke od prosjeka zemalja EU, pri čemu je kao prosjek računata stopa od 7,3 odsto. Tako su gubici u Tivtu 5,6 odsto, Budvi 6,6 odsto, Baru 6,7 odsto, Kotoru 6,8 odsto i Herceg Novom 7,2 odsto.
Još dva područja su ispod prosjeka zemalja EU i to Mojkovac sa 7 odsto i Podgorica sa 7,1 odsto. Slijede Ulcinj sa 9,6 odsto, Rožaje 10 odsto, Berane 11 odsto, Pljevlja 11,1 odsto, Bijelo Polje 11,7 odsto i Kolašin sa 12,6 odsto. Opštine u kojima su zabilježeni najveći tehnički gubici su Cetinje sa 13,1 odsto, Nikšić sa 13,7 odsto i Žabljak sa 14,9 odsto.
Autori navode da je EPCG kao dokumentacionu osnovu dostavila obimne baze mrežnih i energetskih podataka za 2010. i 2011. godinu, ali su analize pokazale da postoje greške i neusaglašenosti energetskih sa mrežnim podacima za gradska i seoska područja. Stoga su tokom 2014. godine izvršeni proračuni gubitaka u tri reprezentativna područja, Budvi (gradsko), Žabljaku (seosko) i Podgorici (mješovito) i uz dopunjene podatke proračuni su urađeni za čitav distributivni sistem.
U studiji se ukazuje da su tehnički gubici određeni tehničkim stanjem i nivoom održavanja sistema, dok istovremeno značajan udio, u ukupnim gubicima, dodatno čine i takozvani komercijalni gubici koji nastaju usljed nepreciznosti mjerenja i neistovremenosti očitavanja, povećanje potrošnje u havarijskim režimima i krađe struje.
Da EPCG nije bilo u interesu da se izradi studija o smanjenju gubitaka pokazuje činjenica da je tek u oktobru 2012. godine zaključila ugovor sa timom profesora sa Elektrotehničkog fakulteta, te da je ona, zbog nepotpunih podataka, rađena maltene tri godine i RAE dostavljena tek u junu ove godine.
Uvođenje strateškog partnera A2A u državnu energetsku kompaniju je pravdano upravo potrebama za modernizacijom distributivne mreže, ali pored toga građani zbog gubitaka i dalje plaćaju značajne iznose na svojim računima za struju, dok se novac koji se može uložiti u infrastrukturu i dalje dominantno drži u privatnim bankama.
MANS je u julu podnio krivičnu prijavu protiv čelnika RAE zbog paušalnog utvrđivanja stope tehničkih gubitaka na štetu kupaca, a u korist EPCG, dok će početkom naredne sedmice novu krivičnu prijavu po ovom osnovu podnijeti i protiv rukovodstva EPCG.
Piše: Istraživački centar MANS-a
Ovaj tekst je sačinjen uz podršku Evropske unije u sklopu projekta “Nulta tolerancija na korupciju”. Za sadržaj ovog teksta odgovorna je isključivo Mreža za Afirmaciju Nevladinog Sektora – MANS, a stavovi iznijeti u ovom tekstu se ni u kom slučaju ne mogu smatrati stavovima Evropske unije.
