Istraživački centar MANS-a otkriva šemu Vlade Crne Gore koja se koristi za kratkoročno zapošljavanje socijalno ugroženih kategorija preko programa Zavoda za zapošljavanje Crne Gore (ZZZCG) koji se po pravilu realizuju uoči izbora što otvara ogroman prostor za sumnju da se takvi programi koriste za kupovinu glasova na terenu.
Afera „Snimak“ pokazala je da ZZZCG, kojim rukovodi Vukica Jelić, supruga istaknutog funkcionera Demokratske partije socijalista Zorana Jelića,kroz razne vrste programa koje sprovodi, obezbjeđuje zaposlenja po partijskom ključu, odnosno za glasače vladajuće partije.
Uoči prethodnih vanrednih parlamentarnih izbora ZZZCG je iskoristio program pod nazivom „Javni radovi“, kao idealan model za zloupotrebu državnih fondova u izborne svrhe. Ovaj program ZZZCG se zvanično sprovodi u cilju zapošljavanja takozvanih „teže zapošljivih lica“, poput korisnika socijale i novčanih pomoći, pripadnika RAE polupacije ili lica sa invaliditetom, a jedan od projekata koji se realizuju u okviru njega je i projekat “Neka bude čisto”.
U vrijeme kada su vanredni parlamentarni izbori bili izvjesni, Vlada je naprasno odlučila da poveća broj zaposlenja po projektu „Neka bude čisto“, iako u tom trenutku nijesu bila obezbijeđena sredstva za njegovo sprovođenje.
Tada je Vlada zadužila ZZZCG, Ministarstvo održivog razvoja, Direkciju za saobraćaj, Javno preduzeće Morsko dobro, Opštine i lokalna komunalna preduzeća da obezbijede sredstva za realizaciju ovog projekta, u ukupnim iznosima od 50 do 100 hiljada eura, imajući u vidu da posebna sredstva za tu namjenu nisu bila predviđena državnim Budžetom. Pored toga, ovakva “dotacija” drugih pomenutih insitucija nije bila projektovanja njihovim budžetima, već se novac povlačio sa drugih budžetskih stavki. Tako je na primjer, Direkcija za saobraćaj sredstva povukla sa budžetske pozicije koja je bila namjenjena za rješavanje uskih grla u saobraćaju.
Vlada je od opština i komunalnih preduzeća taražila da obezbijede od tri do deset hiljada eura, koje su iskorišćene za nabavku neophodne opreme i pokriće troškova za mehanizaciju, uglavnom goriva koje je korišćeno u okviru projekta “Nek bude čisto”.
Vrlo je zanimljivo da je Vlada tada otvoreno priznala da ZZZCG nema sredstava za pokretanje ovog projekta u povećanom obimu koji je Vlada projektovala kako bi u predizbornom periodu povećala zapošljavanje a samim tim i politički uticaj na ranjive kategorije.
Naime, Vlada je odlučila da dodatno uposli 100 radnika kroz ovaj projekat, za šta je opredijeljeno duplo više novca, odnosno 402 hiljade eura koje nisu bile predviđene budžetom ZZZCG. Kako bi obezbijedila da projekta bude sproveden bez odlaganja jer je bilo važno “pokriti” predizborni period, Vlada je zadužila Ministarstvo finansija da, pozajmi novac iz kapitalnog budžeta dok se on ne prikupi od ostalih institucija. Tako je novac za zapošljavanje u programu “Neka bude čisto” bio obezbijeđen iz dijela kapitalnog budžeta koji je bio namijenjen za projektovanje Jadransko-Jonske magistrale.
Ovo je još jedan primjer koji potvrđuje ono što su akteri afere “Snimak” saopštavali na snimanim sjednicama DPS-a, da se javni fondovi bezočnoi koriste za ostvarivanje političke premoći na terenu u toku izbornog procesa.
Pored toga, ovakvi primjeri upućuju i na potrebu da relevantno izborno zakonodavstvo bude što prije usvojeno kako bi se ograničio prostor za zloupotrebu državnih para u političke svrhe. U suprotnom već na narednim izborima možemo očekivati reprizu afere “Snimak” jer se do sada pokazalo da ovakva vrsta zloupotreve prolazi nekažnjeno.
Idealan program za ucjene i kupovinu glasova
U okviru programa „Javni radovi“ postoje i drugi projekti, kao što su „Njega starih lica“, koji podrazumijeva zapošljavanje gerontodomaćica i „Asistenti u nastavi“, koji je namijenjen zapošljavanju na pozicijama pomoći djeci sa smetnjama u razvoju i uglavnom ga realizuju nevladine organizacije u saradnji sa osnovnim školama.Takođe, ZZZCG u okviru široko naslovljenog projekta „Ostali javni radovi“ daje mogućnost opštinama da kandiduju različite vrste javnih radova. Tako su, recimo, u izbornoj 2012. godini u Kotoru vršena zapošljavanja za čišćenje stare tvrđave, u Prijestonici za održavanje lokalnih puteva i sječu visokih borova, a u Mojkovcu za održavanje kolektora otpadnih voda.
Kada se ima u vidu da su ove vrste poslova redovne aktivnosti opštinskih komunalnih preduzeća, više je nego jasno da Vlada i ZZZCG ove programe koriste za kratkoročna zapošljavanja, kojima se suštinski ne rješava problem nezaposlenosti u zemlji, ali su idealan način za zloupotrebu državnih resursa i izborna potkupljivanja. Istovremeno, ZZZCG ovi podaci koriste da fingira stvarne podatke o stopi nezaposlenosti.
Repriza afere Snimak već na narednim izborima
Mimo svake prakse prethodnih godina, ZZZCG je u novembru prošle godine objavio pozive za četiri programa zapošljavanja za 2014. godinu, uključujući i program javnih radova.
Pozivi su objavljeni u jeku izborne kampanje za izbore u Mojkovcu, Cetinju i Petnjici, ali je više nego jasno da je ZZZCG požurio sa objavom programa prvenstveno zbog lokalnih izbora koji će ove godine biti organizovani u dvanaest opština.
Ranijom objavom poziva je prekršen Zakon o zapošljavanju i ostvarivanju prava od nezaposlenosti, koji propisuje da resorno Ministarstvo donosi akcioni plan zapošljavanja najkasnije do 30. novembra. Procjena sredstava potrebnih za zapošljavanje zatim mora biti potvrđena u Budžetu za 2014. godinu, dok istovremeno opštine u svojim budžetima moraju predvidjeti programe javnih radova i sredstva za njih.
Dakle, ZZZCG je objavio pozive u vrijeme dok se još nije znalo da li će sume koje su predviđene u Predlogu budžeta za 2014. godinu, ali i budžetima lokalnih samouprava uopšte i dobiti podršku u nacionalnom i opštinskim parlamentima.
Inače, Ministarstvo finansija je ranije utvrdilo da je ZZZCG prekršio Zakon o finansiranju političkih partija kada je objavio ove pozive, s obzirom da su bili u toku izbori za Mojkovac, Cetinje i Petnjicu. Kako niko nije za to snosio ni političku niti bilo kakvu drugu odgovornost, čelnici ZZZCG i ove godine mogu da nesmetano nastave da krše zakone i propise.
