MANS upozorava za moguće zloupotrebe državnog novca
Preko 250 miliona eura iznose budžeti većine crnogorskih opština za izbornu 2016. godine što su sredsva nad čijim trošenjem neće biti direktne kontrole, čak i ako se u parlamentu postigne dogovor oko mehanizama za praćenje ključnih državnih institucija čiji su resursi u prethodnom periodu zloupotrebljavani u političke svrhe, pokazuje analiza Istraživačkog centra MANS-a.
Prema raspoloživim zvaničnim podacima, ukupni budžeti većine lokalnih samouprava u 2016. godini vrijedni su oko 250 miliona eura, dok je nekoliko opština, poput Cetinja, Kolašina, Plava ili Andrijevice donijelo odluke o privremenom finansiranju za prva tri mjeseca ove godine, tako da će ukupna cifra opštinskih budžeta realno biti veća.
Najveći dio novca u lokalnim kasama planiran je za isplatu zarada, ali su istovremeno značajna sredstva opredijeljena za kapitalne investicije, transfere javnim preduzećima i pojedincima, kao i za socijalne izdatke ili subvencije. U prethodnim izbornim ciklusima najčešće korišćeni mehanizmi za zloupotrebu resursa bile su investicije u lokalnu infrastrukturu, gdje se biračima u zamjenu za glas obezbjeđuje izgradnja infrastrukturnih objekata kojima se unapređuje kvalitet njihovih života, zatim isplate socijalne pomoći i subvencija, kao i nezakonita zapošljavanja u lokalnim organima i preduzećima.
I dok dogovor o kontroli državnih institucija vjerovatno neće obuhvatiti opštine, brojke pokazuju da upravo na lokalnom nivou postoji ogroman prostor za mogući politički uticaj na birače u izbornom periodu, što je obilato korišćeno tokom prethodnih izbora.
Tako je Glavni grad Podgorica projektovao budžet za 2016. godinu u iznosu od čak 55 miliona eura, od čega se na kapitalne investicije, koje sprovodi Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice, odnosi 22,6 miliona eura. Raniji podaci Istraživačkog centra MANS-a pokazali su da je uoči lokalnih izbora u maju 2014. godine Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice, kojom rukovodi kadar vladajuće partije, realizaciju niza infrastrukturnih projekata „tempirala“ neposredno za predizborni period.
Poslije Glavnog grada, među opštinama koje raspolažu sa ogromnim budžetima su primorske opštine Budva, Tivat, Bar i Kotor, kao i Nikšić, Bijelo Polje i Pljevlja iz centralnog i sjevernog regiona.
S tim u vezi, lokalna samouprava Budve planirala je budžet od 39,9 miliona eura, a od toga za investicije 13 miliona, dok je Opština Kotor projektovala prihode u lokalnu kasu od 18,2 miliona, pri čemu će za investicije utrošiti gotovo polovinu, ili 8,1 miliona. Istovremeno, Opština Tivat, u kojoj bi lokalni izbori trebalo da budu održani do maja, projektovala je budžet na 18,2 miliona, od čega za investicije preko 11 miliona, dok je u Baru budžet 14,6 miliona, a investicije su planirane na nivou od 3,5 miliona eura.
Kada je u pitanju centralni i sjeverni region, lokalna samouprava Nikšić je planirala budžet od oko 20 miliona, a za investicije ima četiri miliona, dok Bijelo Polje od projektovanih 12,7 miliona budžetskih prihoda namjerava da za kapitalne izdatke opredijeli 2,6 miliona. Takođe, Opština Pljevlja planira za investicije 8,2 miliona od ukupnog budžeta koji iznosi 19,2 miliona.
Istraživački centar MANS-a ranije je objavio da je ove godine 14 opština, čiji su podaci bili javno dostupni, projektovalo da za jednokratne socijalne naknade, transfere pojedincima i po osnovu tekuće budžetske rezerve isplati čak 4,8 miliona eura. Sve tri budžetske linije vladajuća partija je ranije u značajnoj mjeri koristio za izborna potkupljivanja i ostvarivanje političke prednosti na terenu.
Svi navedeni podaci jasno ukazuju da je uz zloupotrebu resursa na državnom nivou, i lokalni nivo veoma pogodan za potkupljivanja u izbornom periodu, zbog čega bi vlast i opozicija trebalo da dogovore i model kontrole novca u opštinskim upravama, kroz postavljanje kontrolora u sekretarijatima za finansije, ali i lokalnim agencijama ili direkcijama koje su nadležne za realizaciju kapitalnih investicija.
Ovaj tekst je sačinjen uz podršku Evropske unije i Ambasade SAD u Podgorici. Za sadržaj ovog teksta odgovorna je isključivo Mreža za afirmaciju nevladinog sektora – MANS, a stavovi iznijeti u ovom tekstu se ni u kom slučaju ne mogu smatrati stavovima donatora.
Istraživački centar MANS je protekle sedmice, na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama, dobio najnoviju dokumentaciju koja pokazuje kako je Vlada uoči poslednjih vanrednih parlamentarnih izbora u oktobru 2012. godine koristila sredstva iz budžetske rezerve za „upumpavanje“ novca lokalnim samoupravama.
Tako je u udarnom predizbornom periodu za 10 opština uplatila ukupno 640 hiljada eura, od čega je devet uplata datirano na 10. septembar 2012. godine, a jedna uplata je datirana na 8. oktobar, odnosno svega šest dana prije parlamentarnih izbora, koji su održani 14. oktobra 2012. godine.
Podaci pokazuju da su 10. septembra sredstva uplaćena opštinama Bijelo Polje (80 hiljada eura), Berane (80 hiljada eura), Kolašin (65 hiljada eura), Cetinje (60 hiljada eura), Plav (60 hiljada eura), Andrijevica (55 hiljada eura), Mojkovac (50 hiljada eura), Rožaje (25 hiljada eura) i Žabljak (15 hiljada eura). Konačno, Ministarstvo finansija je 8. oktobra 2012. godine Opštini Žabljak uplatilo 150 hiljada eura.
Istraživački centar MANS-a ne raspolaže podacima za šta su bila namijenjena uplaćena sredstva za lokalne samouprave, ali je indikativno da su uplate bile u predizbornom periodu, dok isplata u ostalim mjesecima 2012. godine opštinama sa budžetske rezerve uopšte nije bilo.
