Investiciono razvojni fond (IRF) planirao je u ovoj godini posebnu finansijsku podršku za opštine koje mogu dobiti kredite za izgradnju saobraćajnica ili vodovoda, što ako se isplate realizuju uoči predstojećih lokalnih izbora, može predstavljati novu zloupotrebu državnih sredstava, na sličan način kako je to rađeno tokom prethodinih parlamentarnih izbora, pokazuje analiza Istraživačkog centra MANS-a.
IRF već posjeduje kreditnu liniju za infrastrukturne projekte, ali je 2014. godine prvi put jasno definisao da se krediti mogu odobravati za izgradnju putne infrastrukture, odnosno saobraćajnica, zatim vodovoda i drugih, manjih infrastrukturnih projekata, pri čemu je vrlo indikativno da je preduslov za dobijanje kredita gotova projektna dokumentacija i dozvole za gradnju.
Kada se ima u vidu da Vlada svake godine utvrđuje kapitalni budžet, kojim se definišu liste infrastrukturnih projekata koji će se graditi, te da Ministarstvo poljoprivrede posjeduje posebna sredstva za finansiranje izgradnje vodovoda i ruralnih objekata, više je nego simptomatično da se sada i dodatni novac IRF stavlja na raspolaganje opštinama za gradnju infrastrukture.
Ovo tim prije što lokalne vlasti u predizbornim periodima gradnju infrastrukturnih objekata intenzivno koriste za ostvarivanje što jačeg političkog uticaja na terenu, pa su ulečestale javne posjete gradilištima od strane lokalnih političara. Ova praksa je naročito izražena kod vladajuće Demokratske partije socijalista, čiji politički fukncioneri zaogrnuti javnom funkcijom nerijetko svojataju infrastrukturne projekte, iako se sredstva za njihovu realizaciju ubiraju od svih građana, a ne samo glasača DPS-a.
Tako je IRF finansijskim planom za 2014. godinu predvidio da za pojedinačne „infrastrukturne i projekte vodosnadbijevanja“ može opredijeliti do tri miliona eura, na period otplate do 10 godina, a kao korisnici kredita se pored opština, mogu pojaviti i preduzeća čiji su osnivači lokalne samouprave, te poslovne banke sa kojima Fond ima poslovnu saradnju.
Pored toga, IRF prvi put je snizio i kreditne uslove, pa tako više ne traži da korisnici kredita nemaju poreskih dugova, već je sada dovoljno da sa Poreskom upravom imaju sporazum o regulisanju dugova. S obzirom da su crnogorske opštine veliki dužnici, na ovaj način je faktički otvoren prostor za dobijanje kredita.
Podaci kojima raspolaže Istraživački centar MANS-a pokazuju da je IRF ranije Opštini Ulcinj direktno „upumpao“ kreditna sredstva u predizbornom periodu. Naime, krajem prošle godine Fond je Ulcinju odobrio kredit od 564 hiljade eura za finansiranje kapitalnih investicija, odnosno rekonstrukciju ulica, instaliranje javne rasvjete, uređenje parkinga i slično.
Vrijeme dodjele kredita poklopilo se sa tajmingom uoči održavanja lokalnih izbora u Ulcinju, dok je garanciju za kredit dala Vlada, koja je još u avgustu 2012. godine, odnosno u vrijeme predizborne kampanje za vanredne parlamentarne izbore, izdala saglasnost da ulcinjska opština može da se zaduži za ukupno 1,4 miliona eura. Uoči tih izbora Ulcinj je od IRF dobio prvi kredit od 835 hiljada eura, dok je drugi kredit odobren uoči lokalnih izbora.
IRF raspolaže milionima eura, koji su dominantno namijenjeni za kreditiranje male i srednje privrede, ali je očigledno da je jedan od bitnih mehanizama koje vladajuća DPS zloupotrebljava kada treba obezbijediti novac za podršku na izborima i ostvarivanje uticaja na terenu.
Ovo istraživanje urađeno je uz podršku Evropske unije i Ministarstva inostranih poslova Švajcarske. Sadržaj istraživanja predstavlja mišljenje MANS-a i ne odražava stavove donatora.
Recept sa parlamentarnih izbora se primjenjuje i na lokalne
IRF je u prva četiri mjeseca prošle godine, odnosno periodu uoči predsjedničkih izbora, odobrio čak tri puta više novca za kredite u odnosu na uporedni period 2012. godine, kada nije bilo nikakvih izbora, pokazuju podaci Istraživačkog centra MANS-a.
Tako je u prva četiri mjeseca prošle godine za 51 kredit Fond ukupno odobrio gotovo devet miliona eura, dok je za prva četiri mjeseca 2012. godine za 36 kredita odobreno tri miliona eura.
Koliko je IRF bitna karika Vlade u predizbornim periodima možda najbolje pokazuju vanredni parlamentarni izbori, koji su održani u oktobru 2012. godine.
U septembru te godine, udarnom predizbornom mjesecu, IRF je prvi put uveo vanrednu kreditnu liniju, koja se odnosila na finansiranje trajnih obrtnih sredstva, za šta je odobrio 570 hiljada eura, dok je u istom mjesecu kupio dio obveznica Fonda rada u iznosu od nepunih 137 hiljada eura, koje je Vlada emitovala radi izbornih potreba, kada je radnicima isplaćeno čak šest miliona za otpremine.
Takođe, IRF je u oktobru iste godine nezakonito odobrio novih 1,5 miliona kredita za finansiranje stočne hrane, što je bio direktni zahtjev farmera saopšten tadašnjem ministru poljoprivrede, a današnjem političkom direktoru DPS-a Tarzanu Miloševiću, tokom predizbornih posjeta katunima na sjeveru države.
Pored toga, uoči samog održavanja parlamentarnih izbora, čelnici IRF i Vlade pompezno su saopštavali da je obezbijeđen kredit od 50 miliona eura za finansiranje malog i srednjeg biznisa, koji će se realizovati u dvije tranše od po 25 miliona eura.
Međutim, podaci Istraživačkog centra MANS-a pokazuju da je kredit u oktobru 2012. godine potpisan na ukupan iznos od samo 25 miliona eura, tako da je potpuno nejasno o kojih se dodatnih 25 miliona radi i kada će ta sredstva eventualno biti obezbijeđena.
Krediti i za refinansiranje dugova
Analizom kreditne politike IRF u protekle dvije godine, Istraživački centar MANS-a je utvrdio da je ona sprovođena uz kršenje zakonskih procedura, ali i zdravog ekonomskog poslovanja.
Tako IRF od prošle godine preduzećima koja nijesu vraćala ranije kredite, odobrava nove kredite za refinansiranje tih obaveza, za šta je odobreno šest kredita u ukupnom iznosu od 2,5 miliona eura.
Pored toga, čak 5,5 miliona je potrošeno za kreditnu liniju koja se odnosi na finansiranje trajnih obrtnih sredstava, odnosno na nabavku sirovina, repromaterijala, sitnog inventara, ali i plaćanje režijskih troškova (struja, voda), što u ekonomiji svakako nijesu razvojni projekti.
Inače, od ove godine Fond je eliminisao uslov da korisnici kredita ne smiju imati poreskih dugova, te da ista preduzeća ne mogu dobiti više kredita iz iste kreditne linije.
Vukčević intenzivno na “turneji”
Predsjednika Odbora direktora IRF-a Zoran Vukčević, inače akter afere „Snimak“, nedavno je posjetio Rožaje i Kolašin, dva grada u kojima se 25. maja održavaju lokalni izbori, gdje je privrednicima prezentovao kreditne linije Fonda.
Na sastancima sa Vukčevićem bili su i gradonačelnici tih gradova Nusret Kalač i Darko Brajušković. Inače, uoči vanrednih parlamentarnih izbora u oktobru 2012. godine, čelnici Fonda zajedno sa predstavnicima Vlade obišli su svaku crnogorsku opštinu, gdje su privrednicima i građanima obećavali kredite.
