Crnogorsku političku scenu godinama su pratile optužbe o zloupotrebi državnih fondova u izborne svrhe, nezakonitom uticaju vladajućih struktura na slobodnu volju birača, netačnim biračkim spiskovima i kršenju zakona na dan izbora. Ipak, institucionalna praksa u procesuiranju mogućih neregularnosti je bila veoma ograničena, jer su političke partije vrlo rijetko podnosile prigovore i inicijative nadležnim organima.
U aprilu 2013. godine objavljeni su transkripti sa sjednica najviših organa vladajuće partije koji su razotkrili mnoge mehanizame nezakonitog uticaja vladajućih struktura na glasače kroz zloupotrebu državnih fondova.
Nakon objavljivanja afere „Snimak“, pod pritiskom javnosti i Evropske unije, u junu 2013. godine formirana je skupštinska radna grupa koju su činili predstavnici svih političkih partija i nevladinog sektora, a čiji zadatak je bio da pripremi izmjene i dopune izbornih zakona. U februaru 2014. godine Skupština je usvojila izmjene i dopune Zakona o finansiranju političkih partija i Zakona o izboru odbornika i poslanika, kao i novi Zakon o biračkom spisku.
Primjena novog Zakona o biračkom spisku je odložena za 1.novembar 2014. godine, kao i dio izmjena Zakona o izboru odbornika i poslanika koji se odnosi na novi sistem identifikacije birača. Sa druge strane, sve izmjene i dopune Zakona o finansiranju političkih partija su bile na snazi u vrijeme lokalnih izbora u 12 opština održanih 25. maja.
Odmah nakon tih izbora, Ustavni sud je većinu izmjena i dopuna zakona proglasio neustavnim, na inicijativu poslanika vladajuće partije, pa je formirana nova radna grupa koja ponovo radi na tekstu tog zakona.
U cilju povećanja povjerenja u izborni proces, jačanja kapaciteta nadležnih organa i izgradnje institucionalne prakse, MANS je pratio sprovođenje sva tri izborna zakona na lokalnim izborima održanim u toku 2014. godine, na osnovu iskustva stečenog kroz praćenje dijela izbornog procesa za parlamentarne i predsjedničke izbore održane 2012., odnosno 2013. godine.
Prikupljali smo zvanične podatke državnih organa o budžetskim izdacima uoči izbora na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama, kao i informacije od građana i insajdera, analizirali potrošnju institucija i istraživali konkretne slučajeve mogućih neregularnosti koje smo prijavljivali nadležnim državnim organima. Analizirali smo i nekoliko verzija biračkih spiskova po kojima su održavani izbori u poslednjih pet godina, naša mreža volontera je provjeravala moguće neregularnosti na terenu, na osnovu čega smo podnosili inicijative nadležnim državnim organima.
Pratili smo i sprovođenje zakona na dan izbora u Opštini Podgorica, kao pilot projekat, na osnovu metodologije razvijene na bazi EU standarda i uz pomoć više stranih eksperata. Preko 550 posmatrača MANS-a su pratili sprovođenje svih izbornih procedura na 199 biračkih mjesta na kojima je više od 90% kompletnog biračkog tijela imalo pravo glasa. Po prvi put je praćeno glasanje putem pisma, kao i glasanje u zatvorskim i pritvorskim jedinicama. U saradnji sa Udruženjem mladih sa hendikepom, pratili smo i ispunjenost uslova za glasanje lica sa posebnim potrebama. Konačno, na osnovu podataka o bronim neregularnostima koje su prepoznali naši posmatrači, nadležnim organima su podnijeti konkretni prigovori, a naši pravnici su pratili i postupanje nadležnih izbornih komisija po tim prijavama.
Ova publikacija se sastoji iz tri dijela koji sadrže informacije o sprovođenju izbornih zakona. U prvom dijelu su dati konkretni primjeri zloupotrebe državnih resursa u izborne svrhe. Drugi dio sadrži podatke o neregularnostima u biračkom spisku i postupanju instutucija po konkretnim inicijativama. U trećem dijelu se nalaze informacije o nepravilnostima koje su uočene na biračkim mjestima na dan izbora, analiza postupanja nadležnih institucija po prigovorima, kao i podaci o pritiscima i napadima na posmatrače.
Kompletnu publikaciju možete preuzeti OVDJE (PDF)
