Istraživanje Nacionalnog sistema integriteta u Crnoj Gori, koje je sproveo MANS, pokazuje da i pored značajnih pravnih i institucionalnih reformi koje je Crna Gora preduzela u nekoliko prethodnih godina, suštinskih rezultata u borbi protiv korupcije nema, posebno ne na najvišim nivoima. Zbog toga, ukupna ocjena rada crnogorskih institucija je izrazito loša.
Ovo istraživanje rađeno je po metodologiji globalne organizacije Transparency International sa sjedištem u Berlinu, čiji je MANS partner za Crnu Goru i obuhvata analizu rada 15 najvažnijih sektora – sve tri grane vlasti, organe krivičnog gonjenja, antikorupcijske institucije, izbornu administraciju, javni sektor i preduzeća u državnom vlasništvu, ombudsmana, političke subjekte, civilno društvo, medije i poslovnu zajednicu. Ovaj izvještaj obuhvata podatke od nekoliko poslednjih godina kada su reforme bile najintenzivnije, različito za svaki od sektora, a zaključno sa krajem 2015. godine.
Sprovedena analiza pokazuje značajne nedostatke u svim sektorima – Crna Gora i dalje ima neadekvatan pravni okvir kojim bi trebalo da se osigura vladavina prava, iako su se zakoni godinama unazad mijenjali i po više puta, ključne institucije koje treba da daju rezultate u borbi protiv korupcije su u najvećoj mjeri politizovane, a upravo je nedostatak političke volje razlog što se ionako neadekvatan pravni okvir u praksi još lošije sprovodi.
Analiza je pokazala da Skupština često biva ignorisana od strane izvršne vlasti, koja ne implementira na adekvatan način zaključke i preporuke Parlamenta i koja od poslanika nerijetko krije informacije koje su im bitne za adekvatno donošenje odluka. Sa druge strane, Vlada Crne Gore radi izuzetno netransparentno, jer od građana krije ključne informacije koje se odnose na realizaciju kapitalnih projekata, u prvom redu auto-puta, kao i podataka iz procesa privatizacije.
Istrage za slučajeve korupcije, posebno one na najvišim nivoima, ne pokreću se proaktivno od strane nadležnih organa, već se u najvećoj mjeru postupa po prijavama nevladinog sektora i po informacijama koje objavljuju mediji. Otvorene istrage najčešće ne dobijaju sudski epilog, a i kada se neki slučajevi i nađu pred sudom, donijete odluke u najvećoj mjeri favorizuju vinovnike koruptivnih afera.
Kao poseban problem ističe se zloupotreba javnih fondova i ovlašćenja za potrebe izborne kampanje od strane partije na vlasti, kao i masovne manipulacije biračkim spiskom. Afera „snimak“ još uvijek nije dobila sudski epilog, a ključni akteri ove i drugih izborni afera koji se nalaze na najvišim državnim funkcijama i dalje su u potpunosti van domašaja pravosudnih organa. Izborna administracija je politizovana, a podzakonska akta Državne izborne komisije na osnovu kojih se detaljnije uređuje izborni proces su lošeg kvaliteta. Zbog toga i dalje ne postoji detaljna procedura za razmatranje prigovora za povredu biračkog prava, kao jedinog instrumenta za zaštitu zakonitosti izbora, već se o povredama izbornih procedura članovi komisija preglasavaju, u skladu sa većinom koju na tim tijelima imaju.
Javni sektor je takođe u potpunosti politizovan, što je rezultat partijskog zapošljavanja kao mehanizma za uticanje na izbornu volju građana. Iz tog razloga, javni sektor ima previše zaposlenih, a država u praksi ne radi ništa kako bi se on racionalizovao, što iz godine u godinu stvara sve veće fiskalno opterećenje na budžet.
Na kraju, nezavisni mediji i kritički orjentisane nevladine ogranizacije suočavaju se sa stalnim pritiscima od strane države i sa njima povezanih interesnih struktura, koji koriste najširi spektar mehanizama za zastrašivanje – fizičke napade, prljave kampanje u režimskim medijima i zloupotrebu državnog aparata na različite načine. Takođe, slučajevi ubistava i fizičkih napada na urednike i novinare nezavisnih medija i njihovu imovinu još uvijek nisu rasvijetljeni.
U cilju unapređenja sistema integriteta u Crnoj Gori, MANS je definisao preko 80 preporuka koje će biti proslijeđene nadležnim institucijama, kao i Evropskoj komisiji koja prati crnogorske reforme u domenu vladavine prava, što je postavljeno kao ključni prioritet procesa evropskih integracija naše zemlje.
Istraživanje nacionalnog sistema integriteta dio je regionalnog evropskog projekta koji implementira Transparency International, a koji se koji se paralelno sprovodi u: Bosni i Hercegovini, Srbiji, Makedoniji, Kosovu, Albaniji i Turskoj. Analiza nacionalnog sistema integriteta Crne Gore dostupna je na internet prezentaciji MANS-a: https://mans.co.me/kategorija/publikacije/.
MANS
