Uoči predstojećih lokalnih izbora u većini opština, Vlada Crne Gore je povećala sredstva za sprovođenje Programa razvoja klastera, kojim se sa jedne strane privatnim preduzećima obezbjeđuje državna pomoć za nabavku proizvodne opreme, a sa druge se omogućavaju nova zapošljavanja, što je ogroman prostor za izborni uticaj i potkupljivanja, otkriva Istraživački centar MANS-a.
Klastere čine više firmi iste ili slične djelatnosti, koje posluju u istoj regiji i udružuju se radi zajedničkog poslovnog interesa. Vlada je Program razvoja klastera počela da sprovodi u septembru 2012. godine, mjesec uoči održavanja vanrednih parlamentarnih izbora, i on je obuhvatio samo sjeverni region, te Cetinje i Ulcinj, kao manje razvijene opštine.
Tada su klasteri mogli dobiti najviše sedam hiljada eura, dok je jedan od bitnih kriterijuma za dodjelu subvencije bio broj zapošljenja novih radnika. Takođe, bitno je naglasiti da su u realizaciju Programa razvoja klastera 2012. godine bili uključeni samo Ministarstvo ekonomije i Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća.
Međutim, Vlada je sredinom februara ove godine odlučila da iznos za dodjelu subvencija klasterima uveća na 10 hiljada eura po klasteru i proširi realizaciju programa na čitavu Crnu Goru, potencirajući pri tome centralni region, odnosno Podgoricu i Danilovgrad, što se može direktno dovesti u vezu sa održavanjem predstojećih lokalnih izbora.
Tako je već početkom marta objavljen javni poziv za koji su ukupno opredijeljena sredstva u iznosu od 50 hiljada eura. Klasteri su se mogli prijaviti do 3. aprila, što znači da će Ministarstvo ekonomije odluke o dodjeli subvencija, odnosno novim zapošljavanjima donijeti u toku predizborne kampanje, čime se nesporno krši važeći Zakon o finansiranju političkih partija.
Veoma je zanimljivo da su ove godine u realizaciju programa prvi put zvanično uključeni i Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, Ministarstvo održivog razvoja i turizma, kao i Zavod za zapošljavanje Crne Gore.
Pored toga, analizom raspoložive dokumentacije i zakonske regulative, Istraživački centar MANS-a je utvrdio da Vlada od samog početka Program razvoja klastera sprovodi suprotno Zakonu o kontroli državne pomoći, jer se on ne primenjuje na poljoprivredu.
Međutim, uprkos tako jasnom zakonskom određenju, klasterima se dodjeljuju subvencije upravo za oblast poljoprivrede, pri čemu se Ministarstvo ekonomije poziva na Uredbu o bližim kriterijumima, uslovima i načinu dodjele državne pomoći, kao akt niže pravne snage od zakona.
Sve ovo jasno ukazuje da postoji ogroman prostor za zloupotrebu državnih fondova koje Vlada u predizbornim periodima zloupotrebljava, kako bi se na terenu ostvario što jači politički uticaj u korist vladajuće partije, a preko dodjele subvencija i novih zapošljavanja.
Ovo istraživanje urađeno je uz podršku Evropske unije i Ministarstva inostranih poslova Švajcarske. Sadržaj istraživanja predstavlja mišljenje MANS-a i ne odražava stavove donatora.
Subvencije dodjeljivane firmama koje nijesu zadovoljile uslove
Analizom raspoložive dokumentacije, koja obuhvata period 2012. i 2013. godine, Istraživački centar MANS-a je utvrdio da su odgovorni u Ministarstvu ekonomije grubo zloupotrebljavali službeni položaj u sprovođenju zakonske procedure za dodjelu subvencija klasterima.
Subvencije su dodjeljivane firmama koje nijesu zadovoljile uslove poziva, pa su tako potvrde o izmirenim poreskim obavezama dostavljane nakon isteka roka za prijavu, ili su neki pozivi trajali kraće nego što je bilo predviđeno Programom o razvoju klastera.
Na osnovu prikupljene dokumentacije i uočenih nezakonitosti, MANS je pripremio krivičnu prijavu protiv odgovornih, koju će ove sedmice dostaviti na postupanje nadležnom državnom tužilaštvu.
Inače, u periodu uoči vanrednih parlamentarnih izbora 2012. godine subvencije su dobili klaster pršutara sa Cetinja, koji čine preduzeća „Interproduct“, „Mianja“, „Montstate“ i „Žrnožit“, kao i klaster pečurki iz Berana i Rožaja, koje čine firme „Nešvil“, „Sloga“ i „Harko Prom“. Do kraja godine subvencije je dobio i klaster drvoprerade iz Bijelog Polja, sastavljen od firmi „Beokom“, „Njogo“ i „Stožer-F“.
U izvještaju o dodijeljenoj državnoj pomoći za 2012. godinu navedeno je da je kroz klastere koji su dobili subvencije zaposleno 90 radnika, a na osnovu opreme koja je nabavljena očekivalo se zadržavanje radnih mjesta, kao i povećanje broja zaposlenih za 20 odsto do kraja 2013. godine.
Odobreno pola miliona eura
Novac za sprovođenje Programa razvoja klastera uglavnom se obezbjeđuje iz budžeta države i budžeta lokalnih samouprava, ali i međunarodnih donacija.
Vladina Strategija za održivi ekonomski rast kroz uvođenje klastera 2012-2016 godina, prikazuje da je Ministarstvu ekonomije kroz IPA 2011 odobreno pola miliona eura za tehničku pomoć u primjeni ove Strategije u sjevernom regionu. Sredstva su raspoloživa u 2013. i 2014. godini.
