Predstojeći parlamentarni izbori teško mogu biti održani na zakonit način zbog činjenice da nove lične karte građana Crne Gore nisu biometrijske, a što je uslov po Zakonu o izboru odbornika i poslanika kako bi se birač identifikovao korišćenjem elektronskog uređaja za identifikaciju birača.
Tokom prošlonedeljne posjete ekperata francuske kompanije Safran koja je isporučila AFIS sistem MUP-u konačno je potvrđeno da postojeće nove lične karte crnogorskih građana nisu biometrijske, jer ne sadrže ni jednu biometrijsku komponentu – odnosno čip sa biometrijskim podacima. Naime, prema opšte-prihvaćenim definicijama koje su dostupne svim građanima, kao biometrijski lični dokument smatra se onaj dokument koji u sebi sadrži čip na kojem se, u elektronskoj formi, nalazi neki od biometrijskih podataka – fotografija lica, otisak prsta ili čak i fotografija rožnjače oka.
Unošenje biometrijskih podataka u elektronskoj formi u nečiju ličnu kartu služi prvenstveno kao zaštita od falsifikovanja tog dokumenta. Naime, biometrijske podatke građana preuzimaju nadležni organi korišćenjem odgovarajuće, napredne tehnike, skladište ih u sopstvene sisteme i učitavaju na čip dokumenta, što značajno smanjuje mogućnost da se isti falsifikuje od strane nekog trećeg lica.
Pojedine tvrdnje koje su se mogle čuti u javnosti kako tzv. MRZ kod koji crnogorska lična karta sadrži predstavlja biometrijski podatak netačne su i radi se o elementarnom nepoznavanju problematike. Naime, MRZ kod je mašinski čitljivi kod čija je primarna funkcija da ubrza obradu pasoša na aerodromima i graničnim prelazima na kojima postoji ogromna cirkulacija putnika, te da smanji mogućnost ljudske greške kod unosa podataka iz dokumenata, koji se prije nastanka MRZ koda radio ručno. Tako MRZ kod ne sadrži ni jedan od biometrijskih podataka – elektronsku fotografiju ili otisak prsta, odnosno skeniranjem MRZ koda se ne može dobiti bilo koji biometrijski podatak.
Potvrda da crnogorske nove lične karte nisu biometrijske stavila je pod sumnju zakonitost predstojećih parlamentarnih izbora, ne samo u dijelu falsifikovanja ličnih karata, već i zbog činjenice da najveći broj građana, koji posjeduju samo novu ličnu kartu a ne i pasoš, korišćenjem tog dokumenta, po Zakonu, ne bi smjeli da glasaju.
Naime, iako danas ni jedan od bivših ministara unutrašnjih poslova od 2007. kada su nove lične karte uvedene, ne spori činjenicu da se radi o dokumentu koji ne sadrži biometrijske podatke, činjenica je da je upravo MUP svo ovo vrijeme varao crnogorske građane i ukupnu javnost dovodio u zabludu tvrdeći da se radi o biometrijskim ličnim kartama. Dovoljno je izvršiti uvid u sva akta MUP-a od tog perioda do danas – od promotivnih brošura koje su korišćene da se građanima predstave nove lične karte, do raznih pravnih akata – da se vidi kako je MUP cijelo vrijeme insistirao na neistini da crnogorski građani imaju biometrijske lične karte.
Ova dugogodišnja prevara MUP-a rezultirala je čak time da je Skupština Crne Gore, usvajanjem izmjena i dopuna Zakona o izboru odbornika i poslanika, definisala da se građani prilikom glasanja moraju identifikovati novom biometrijskom ličnom kartom ili pasošem.
Naime, prema Zakonu o izboru odbornika i poslanika, član 80, birač „svoj identitet dokazuje biometrijskom ličnom kartom ili pasošem“ a istim članom propisuje se i da „birač ne može glasati bez podnošenja dokaza o svom identitetu“. Na ovaj način, identifikacija birača putem nove lične karte nije moguća, jer se ne radi o biometrijskom dokumentu, pa samim tim postoji ogroman prostor za falsifikovanje ličnih karata.
Dakle, crnogorska lična karta nema bilo kakav čip, pa samim tim ne može sadržati ni jedan biometrijski podatak u elektronskoj formi, zbog čega se ne smatra biometrijskim dokumentom. Da građani lakše shvate – naša lična karta je najobičnija plastična lična karta koja ne sadrži napredne, elektronske mehanizme za zaštitu of falsifikovanja.
Upravo je mogućnost falsifikovanja novih ličnih karata koje nisu biometrijske ključni problem u cijelom ovom slučaju. Naime, ovakve obične plastične lične karte neuporedivo je lakše falsifikovati od biometrijskih, što u kombinaciji sa netačnim i neažurnim biračkim spiskom otvara prostor za ogomne manipulacije izbornim rezultatom i slobodnom voljom građana na predstojećim parlamentarnim izborima. Naime, ukoliko je lične karte moguće lako falsifikovati, a svjedoci smo da jeste, postoji vjerovatnoća da se na predstojećim izborima pojavi veliki broj birača fantoma, duplikata i onih koji planiraju da glasaju umjesto preminulih građana, kako bi nezakonito uticali na izborni rezultat.
Vuk Maraš
Direktor Monitoring programa
